مینو صاحب الداری

امروزه هم رقابتی به بخشی مهم از استراتژی شرکت ها، به منظور انطباق با عدم اطمینان محیط کسب وکار، بدل شده است. در دوران همه گیری ویروس کرونا و با توجه به شرایط عدم اطمینان ناشی از آن در محیط کسب وکار کشور، استراتژی هم رقابتی می تواند برای عبور از این شرایط سودمند باشد. علیرغم رشد توجه مدیران به استراتژی هم رقابتی در دوران کرونا، پژوهشی که به طور کل نگرانه و یکپارچه به شناسایی محرکه ها، فرآیند و پیامدهای هم رقابتی بپردازد و مدیران را در تحقق استراتژی هم رقابتی در دوران کرونا یاری رساند، صورت نپذیرفته است. لذا، هدف از پژوهش حاضر ارائه چارچوب هم رقابتی کسب وکارها در دوران کرونا است. برای این منظور پژوهش در دو مرحله و به صورت آمیخته انجام شده است. در مرحله اول از روش تحقیق کیفی فراترکیب بهره گرفته شده است. در این پژوهش ابتدا مطالعات مرتبط با حوزه پژوهش مورد مطالعه قرار گرفت و در نهایت 84 مقاله برای کدگذاری نهایی انتخاب شدند که از متن مقالات انتخاب شده 136 کد استخراج و دسته بندی گردیدند. و سپس در مرحله دوم به منظور وزن-دهی و اولویت بندی عوامل از رویکرد کمی و تکنیک BWM بهره گرفته شده است. بازه زمانی جستجوی مقالات نیز از سال1997 تا 2021 بوده است. براساس یافته های پژوهش محرک های هم رقابتی کسب وکارها در دوران کرونا عبارتند از کمبود منابع مالی، کاهش بهره وری شرکتی، چالش های عرضه و تقاضا، عدم اطمینان محیطی، جهت گیری ها و تغییرات رفتاری خرید مشتریان، چالش های منابع انسانی، چالش های محیطی. نتایج پژوهش نشان داد که فرآیند هم رقابتی کسب وکارها در دوران کرونا عبارتند از بررسی محیطی صنعت، انتخاب شرکت همکار، انتخاب استراتژی همکاری، تدوین استراتژی، مدیریت تبادل دانش و تکنولوژی، مدیریت و تبادل منابع، مدیریت سرمایه انسانی، مدیریت امور مالی، مدیریت زنجیره تأمین و ارزیابی استراتژیک هم رقابتی است. پیامدهای هم رقابتی در دوران کرونا نیز شامل افزایش تاب آوری، افزایش بهره وری، رقابت پذیری بیشتر، توسعه بازاریابی و مشتری مداری و توسعه ی نوآوری و خلاقیت است.

هم رقابتی، وجود همزمان رقابت و همکاری میان رقبا در یک صنعت خاص است. این استراتژی در دو دهه اخیر با اقبال فراوان در میان شرکت ها روبه رو شده؛ لذا تعداد مقالات چاپ شده در این حوزه نیز به صورت چشمگیری در سال های اخیر افزایش پیدا کرده است. اما خلاء وجود چارچوبی جامع، برای عوامل مؤثر بر شکل گیری هم رقابتی در ادبیات این حوزه احساس می شود. هدف از این پژوهش، ارائه چارچوبی برای عوامل موثر بر شکل گیری روابط هم رقابتی است. در این پژوهش از روش مرور سیستماتیک، جهت یکپارچه سازی و تجمیع یافته های مرتبط استفاده شده است. مرور سیستماتیک در سه مرحله ی اصلی: برنامه ریزی، اجرا و گزارش دهی انجام می گیرد که هر کدام از مراحل، شامل چندین گام مجزا می باشند. نتایج پژوهش نشان می دهد، همه ی عوامل موثر بر شکل گیری روابط هم رقابتی، در دو مقوله نهایی پیش آیند ها و انگیزه ها جای می گیرند. مقوله پیش آیندها، شامل 4 زیر مقوله: تغییرات محیطی، شرایط صنعت، ویژگی های رقیب و ویژگی های شرکت می شود. در حقیقت پیش آیندها، توصیف کننده ی وضعیت و شرایطی هستند که سبب بوجود آمدن رابطه ی هم رقابتی می شوند. از سویی دیگر، یک سری از عوامل وجود دارند که نقش موتور محرکه، برای شکل دادن رابطه هم رقابتی ایفا می کنند که این عوامل انگیزه های هم رقابتی هستند.