میلاد نوریان رامشه

هدف پژوهش حاضر، بررسی فیلم آژانس شیشه ای به کارگردانی ابراهیم حاتمی کیا به جهت نقد گفتمان دولت حاکم در زمان ساخت این فیلم، یعنی دولت سازندگی در سال های دهه هفتاد است. نویسندگان با بهره گیری از تحلیل محتوای کیفی و روش نشانه شناسی، ضمن شناسایی مؤلفه های گفتمان دولت حاکم، زمینه های نقد سیاسی در سینمای دهه هفتاد را واکاوی می کنند. فیلم آژانس شیشه ای نیز با درون مایه های قدرتمند سیاسی یکی از فیلم های شاخص در این زمینه در سال های دهه هفتاد محسوب می شود. این پژوهش نشان می دهد نقد گفتمان سیاسی در فیلم حاتمی کیا با زبانی صریح علیه سیاست های کشور در سال های پس از جنگ صورت گرفته و زمینه تضادها و قطب بندی های سیاسی و اجتماعی در کشور مورد کندوکاو قرار می گیرد. در این تحقیق، ضمن توجه به چارچوب مفهومی تحلیل گفتمان و تحلیل گفتمان انتقادی و بهره گیری از تحلیل محتوای کیفی، برای تحلیل داده ها از روش نشانه شناسی ساختارگرا استفاده شده است.

حوزه ی پژوهشی این تحقیق پیرامون این مسأله است که تغییر دولت ها در حاکمیت و به تبع آن تغییر گفتمان های سیاسی، چه تأثیری بر روی آثار سینمایی ژانر دفاع مقدس گذاشته است؟ از آغاز جنگ تحمیلی تا زمان حال، دولت های گوناگون با دیدگاه های متفاوت و بعضاً متضادی بر سر کار آمده اند که هر کدام از آن ها منادی گفتمان خاص و منحصر به فردی بوده اند. گفتمان هایی که هر کدام نقطه نظرات خاص خود را نسبت به مسائل سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی داشته اند. به نظر می رسد تنوع این دیدگاه ها و رویکرد متفاوت دولت ها به این مسائل، تأثیر مستقیمی بر دیدگاه آنان نسبت به مسأله ی جنگ داشته است که این موضوع در آثار سینمایی دفاع مقدس در هر دوره تبلور داشته است. ابراهیم حاتمی کیا به عنوان یکی از فیلمسازان ژانر دفاع مقدس، از آغاز جنگ تا زمان حال به بررسی ابعاد گوناگون جنگ در آثار خود پرداخته است و به دنبال نسبت حاکمیت و دولت مستقر با پدیده ی جنگ و دفاع مقدس است. در این پژوهش در صددیم بفهمیم که سیاست چه تأثیری در آثار سینمای دفاع مقدس داشته است و فیلم های این حوزه تا چه اندازه از شرایط خاص زمانی هر دوره سیاسی تأثیر پذیرفته اند. چارچوب نظری این پژوهش تحلیل گفتمان انتقادی است و برای تحلیل داده ها از روش رمزگان تلویزیونی فیسک استفاده شده است.