آمنه عباسی

نظام های ارزشی در حال تغییری که در حوزه ی خانواده بر آن ها تأکید شده و تحت عنوان ارزش های خانوادگی مدرن نام برده می شوند، در کنار ارزش های خانوادگی سنتی قرارگرفته و جوامع را با تردید در عقاید و ارزش های تشکیل دهنده ی هویت فرهنگی جامعه مواجه می سازند. به دلیل اهمیت این مسئله، موضوع مقاله ی حاضر بررسی عوامل مؤثر بر ارزش های خانوادگی در ایران است، این بررسی به شیوه چندسطحی با تمرکز بر تحلیل ثانویه ی داده های پیمایش وضعیت اجتماعی، فرهنگی و اخلاقی جامعه ی ایران و همچنین نتایج حاصل از سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1395 و با بررسی عوامل مؤثر بر ارزش های خانوادگی در دو سطح خرد و کلان انجام گرفته است. واحد مطالعه در سطح خرد فرد بوده و در سطح کلان استان به عنوان واحد مطالعه انتخاب شده است. بر اساس نتایج مطالعه، بین متغیرهای اعتماد اجتماعی، استقلال فردی، مصرف رسانه و پایگاه اقتصادی اجتماعی با ارزش های خانوادگی مدرن، رابطه مثبت و معنی دار بوده و رابطه ی بین دین داری با ارزش های خانوادگی مدرن نیز منفی و معنی دار بوده است. نتایج تحلیل چندسطحی نیز نشان داد که تفاوت معنی داری در ارزش های خانوادگی مدرن بین استان های کشور وجود دارد. به این معنا که تفاوت میانگین بین استان های کشور ناشی از تصادف نبوده و تابعی از متغیر سطح کلان، یعنی میزان توسعه یافتگی است.

این مقاله با هدف ترکیب کمّی نتایج مطالعاتی درباره عوامل تأثیرگذار بر نگرش ها، تمایلات و قصد باروری در ایران نوشته شده است. بدین منظور با استفاده از روش فراتحلیل و نرم افزار جامع فراتحلیل (CMA3)، 26 مقاله در بازه زمانی 1389 تا 1398 بررسی شده است. 16 مقاله به بررسی تمایلات و قصد باروری و 10 مقاله نیز به بررسی نگرش های فرزندآوری پرداخته اند. نتایج نشان داد تأثیر متغیرهای تحصیلات، سن ازدواج، تعداد فرزندان موجود، مشارکت اقتصادی اجتماعی، فردگرایی، نگرش به اشتغال، رسانه های خارجی، و اینترنت بر تمایل و قصد باروری منفی بوده و درمقابل، متغیرهای سن، سکونت روستایی، درآمد، دین داری، حمایت اجتماعی، تعداد خواهر و برادر، و کیفیت زندگی بر تمایل و قصد باروری اثر مثبت داشته اند. اندازه اثر این متغیرها همگی کمتر از 3/0 بوده و بیشترین میزان اندازه اثر متعلق به متغیرهای فردگرایی (296/0-) و تعداد فرزندان موجود (224/0-) است. همچنین، از بین متغیرهای تأثیرگذار بر نگرش های فرزندآوری، تأثیر درآمد و اختلاف سنی با همسر مثبت بوده و درمقابل، سرمایه و مصرف فرهنگی، تحصیلات، پایگاه اقتصادی اجتماعی، سن و شبکه های مجازی اثر منفی داشتند. اندازه اثر این متغیرها همگی کمتر از 3/0 بوده و بیشترین میزان اندازه اثر متعلق به متغیرهای درآمد (272/0) و سن (258/0-) است. ازاین رو، عوامل و نیروهای اجتماعی متعددی در تغییر نگرش به فرزند و کاهش فرزندآوری اثرگذار بوده اند که نشان دهنده ناهمگونی های موجود در جامعه ایرانی بوده و لزوم توجه به تفاوت های موجود در بین گروه های اجتماعی مختلف را به مسئولان امر یادآور می کند.

هدف: همزمان با پیچیده تر شدن جوامع امروزی، رسانه های ارتباطی نیز پیچیده تر گشته ، تأثیرات مختلفی  بر انواع مسائل اجتماعی جوامع، از جمله انحرافات اجتماعی داشته اند. خشونت نیز به عنوان یکی از انواع انحرافات اجتماعی، از جمله مسائلی است که به دلیل وسعت تأثیرات آن، نیازمند سنجش همه جانبه بوده است؛ از اینرو در این مقاله، تأثیر تکنولوژی های ارتباطی بر آن سنجیده می شود. هدف اصلی این مقاله، مطالعه ساختاری رابطه ی بین میزان استفاده از تکنولوژیهای ارتباطی و خشونت دانش آموزان دختر استان بوشهر است.روش :در این مقاله با استفاده از روش توصیفی پیمایشی از نوع همبستگی و از طریق ابزار پرسشنامه، رفتارهای خشونت آمیز 1049 نفر از دانش آموزان دختر استان بوشهر مورد مطالعه قرار گرفت. روش نمونه گیری نیز به صورت خوشه ای چندمرحله ای است.یافته ها:یافته های این پژوهش گویای آن است که متغیرهای تکنولوژی های ارتباطی، آشفتگی روابط خانوادگی و باورهای مذهبی  با رفتارهای خشونت آمیز رابطه دارند. نتایج تحلیل مسیر نیز نشان می دهد که متغیر وابسته رفتارهای خشونت آمیز، مستقیماً تحت تأثیر متغیر تکنولوژیهای ارتباطی (46/0 =Beta) قرار گرفته است؛  در مجموع  این متغیر، توانسته است مقدار 10 درصد از تغییرات این متغیر وابسته را توضیح دهد. بر همین اساس، در مدل مسیر، تنها متغیر تکنولوژی های ارتباطی توانسته است به شکل مستقیم تأثیر معنی داری بر روی متغیر وابسته داشته باشد و تأثیر متغیرهای آشفتگی روابط خانوادگی و باورهای مذهبی به صورت غیرمستقیم بوده است؛ همچنین بر اساس شاخص های برازش، این مدل با استفاده از آماره های RMSEAبا مقدار 042/0 و X2/DF با مقدار 88/2، از برازش خوبی برخوردار است. بر اساس نتایج این پژوهش، از بین عوامل تعیین کننده ی رفتارهای خشونت آمیز دانش آموزان دختر، نقش تکنولوژی های ارتباطی بسیار تعیین کننده است؛ پیشنهاد می شود در سطح مدارس، آموزش های لازم جهت شناخت این تکنولوژی ها و نحوه ی مواجهه با آن ها از جانب مشاوران پرورشی در اختیار دانش آموزان دختر قرار گیرد.