فرشته نصراللهی

منطقه آسیای مرکزی را باید از نظر ژئوپلتیک یک خرده نظام بین المللی محسوب نمود و آن را به صورت یک کلیت واحد در نظر گرفت. هر چه زمان بیشتر می گذرد یکپارچگی هویت آسیای مرکزی و پیوستگی تحولات آن با همدیگر بیشتر روشن می گردد. رویکرد منطقه ای و کسب هویت یکپارچه از الزامات موفقیت سیاست های هر یک از کشورهای منطقه برای پیشرفت و توسعه محسوب می شود، چرا که ماهیت بسیاری از تحولات موجود در هر یک از این کشورها ماهیت فراملی داشته و سطح منطقه را پوشش می دهد. در این مقاله تلاش شد تا با در نظر گرفتن یک ایدئولوژی سیاسی- اسلامی به این سوال پاسخ داده شود که هویت وساختار سیاسی آسیای مرکزی از جمله تاجیکستان چیست؟ روش پژوهش تحلیلی- تبیینی بوده و با بهره گیری از منابع کتابخانه ای و نظری، به شناسایی و تحلیل منطقی اجزاء مساله خواهد پرداخت. در نهایت چنین نتیجه گیری شد که در تحلیل وضعیت سیاسی جمهوری های آسیای مرکزی آنچه بیش از همه باید به آن توجه نمود، پرهیز کردن از یکسان انگاری سیر تحولات در این کشورها و تحلیل بر اساس یک الگوی ثابت است. مولفه های تاثیرگذار بر هویت وساختار سیاسی آسیای مرکزی از جمله تاجیکستان تمامی عوامل و جریان های داخلی اعم از سیاسی، اقتصادی، امنیتی، جغرافیایی را شامل شده است. سیاست خارجی تاجیکستان در خلاء شکل نخواهد گرفت، بلکه معلول بستر، بافت و شرایط فرهنگی، اجتماعی، جغرافیایی و اقتصادی خاص این کشور است.

ایالات متحده آمریکا و روسیه دو بازیگر عمده  در نظام بین الملل هستند. جغرافیای منافع ملی آنها به ترتیب جهانی و فرامنطقه ای است و لذا کیفیت روابط میان آنها در امنیت زا بودن یا امنیت زدا بودن سیستم نقش مهمی دارد. اگرچه بعد از فروپاشی شوروی تا کنون تعاملاتی در روایط طرفین دیده می شود، اما در سالهای اخیر روابط دو کشور رو به تیرگی نهاده است. روابط روسیه و آمریکا بعد از فروپاشی شوروی وارد دوره جدیدی شد. ظهور حوادث تروریستی یازده سپتامبر 2001 روابط میان آنها را بیش از پیش به سوی همکاری پیش برد. در طی بحران اشغال عراق روابط دو طرف رو به سردی گرایید ولی بعد از اشغال دوباره بهبود یافت. کمکهای مالی آمریکا به روسیه، پذیرش روسیه در گروه هفت کشور صنعتی و تبدیل شدن آن به گروه هشت، بازگذاشتن دست روس ها برای مقابله با جدایی طلبان چچن ، افزایش سطح تبادلات تجاری و .... از جمله همکاری های آمریکا با روسیه بود. از سوی دیگر حمایت روسیه از اقدامات امریکا در برخورد با طالبان و عدم مخالفت با همکاری نظامی کشورهای آسیای مرکزی با آمریکا، تمرینها و مانورهای نظامی با آمریکا، موافقت با قطعنامه های شورای امنیت که به وسیله آمریکا در مورد عراق - بعد از اشغال این کشور- ارائه شد، هماهنگی نسبی با غرب در مورد پرونده اتمی ایران و ... را میتوان از جمله اقدامات روسها برای نزدیکی به آمریکا است. هدف پژوهش بررسی روابط آمریکا و روسیه است، مخصوصاً اخیراً به واسطه اقدامات آمریکا در اروپای شرقی این روابط رو به تیرگی نهاده است. سؤال پژوهش این است که کدام یک از رفتارهای ایالات متحده موجب تهدید و رنجش روسیه شده و روسیه چه واکنشی از خود نشان داده است.