فرید محمدی

دنیای امروز شاهد انقلابی در عرصه روایتگری است. تولید کنندگان محتوا در سراسر جهان به طور فزاینده ای از فناوری های نوپدید همانند واقعیت مجازی، واقعیت افزوده و واقعیت ترکیبی برای روایت داستان های خود استفاده می کنند. ژورنالیسم واقعیت مجازی به عنوان یک مفهوم جدید قابلیت تعامل مخاطب با خبر، تجربه رویداد به عنوان اول شخص و افزایش همدلی را به همراه دارد. با این حال ژورنالیسم واقعیت مجازی با چالش های فراوانی روبرو است، برخی آن را هدف نهایی ژورنالیسم می دانند که مرزهای زمان و مکان را از بین برده و افراد می توانند به صورت عینی رویداد را تجربه کنند ومنتقدین آنرا مغایر با اصول ژورنالیستی قلمداد کرده و اعتقاد دارند ژورنالیسم به عدالت بیشتر نیاز دارد تا افزایش همدلی. این مقاله با بهره گیری از روش کیفی مصاحبه عمیق با کارشناسان ژورنالیسم واقعیت مجازی و با استفاده از تکنیک مقایسه دائمی مهمترین چالش های اخلاقی ژورنالیسم واقعیت مجازی را مورد بررسی قرار می دهد. نتایج پژوهش نشانگر آن است که چالش های اخلاقی باید از دو منظر تولیدکنندگان و مخاطبان مورد بررسی قرار گیرد. تولید کنندگان ژورنالیسم واقعیت مجازی باید پاسخی روشن به تغییرات بنیادین در رویه بنگاه های خبری و اصول روایتگری داده و به دنبال حفظ استقلال خود باشند و از طرفی قوانینی را جهت تامین شفافیت، صداقت، ساخت محتوایی هوشمندانه، مراقبت از کودکان، جمع آوری مسئولانه داده ها و هدف ژورنالیسم، به کارگیرند. همچنین در بخش مخاطبان باید چالش های برداشت شخصی از رویداد، از میان رفتن واقع-گرایی، از دست دادن جریان اصلی رویداد، چگونگی تاثیر محتوا بر مخاطب و جعل عمیق مورد نظر قرار گیرند.

اصطلاح ژورنالیسم غوطه وری اولین بار توسط نانی دولاپنا و همکارانش در سال ۲۰۱۰ بیان شد و به معنای « تولید خبر به شکلی که مخاطب بتواند رویدادها یا موقعیت توصیف شده در داستان خبری را به صورت اول-شخص تجربه کند» به کار گرفته شد. با توجه به اینکه تعداد زیادی از سازمان های خبری اروپایی و آمریکایی مانند سی ان ان، یورونیوز، بی-بی سی، نیویورک تایمز، راشاتودی، گاردین، فاکس و غیره روایت های خود را به صورت واقعیت مجازی منتشر می کنند، شناخت و به کارگیری این شیوه جدید روایتگری برای رسانه-های داخلی که تاکنون به این موضوع نپرداخته اند حائز اهمیت است. ژورنالیسم غوطه وری در ابتدای راه خود قرار دارد و هنوز چارچوب نظری جامع برای توصیف این شیوه ژورنالیسم وجود ندارد، به همین سبب این مقاله با استفاده از روش کیفی مصاحبه عمیق با هجده کارشناس ژورنالیسم غوطه وری و سپس تحلیل نتایج با کمک تکنیک مقایسه دائمی داده ها به دنبال مفهوم سازی ژورنالیسم غوطه وری است. نتایج پژوهش نشان می دهد هدف ژورنالیسم غوطه وری تجربه حقایق، افزایش جنبه های احساسی، کیفیت نمایش بالا، به کارگیری بدن و تجربه اول-شخص است. ضرورت استفاده از ژورنالیسم غوطه وری دسترسی ویژه، از میان بردن فاصله، روایتگری مکان مند، حضور و تجسم و در نهایت اراده و محوریت کاربر است. ژانرهای مناسب برای ارائه شامل رویدادهای زنده، خبرهای واقعیت مجازی و مستندهای واقعیت مجازی است. و در پایان وظایف ژورنالیست ها شامل پایبندی به اصول اخلاقی، تضمین کیفیت محتوا، یادگیری مهارتهای جدید و اقناع مخاطبان است.