مجتبی شجری

هدف: هدف پژوهش حاضر مفهوم پردازی سکته سازمانی در سازمان های دولتی است که با نگاهی فرآیندی پیشایندها، مصادیق و پسایندهای عدم ارتباط اثربخش را درقالب استعاره ای نو بررسی می کند. روش: روش اجرای پژوهش، بررسی کیفی با استفاده از روش تحلیل مضمون جهت بررسی داده های متنی است که با مصاحبه های نیمه ساختاریافته در نهادهای دولتی و با مشارکت 25 نفر از مدیران و نخبگان حوزه های مدیریتی و پرسنلی با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند غیراحتمالی از نوع نظری و با بهره گیری از تکنیک گوله برفی و براساس اصل اشباع، انجام گرفته است. یافته ها: از انجام مصاحبه ها به 1373 کد اولیه و 116 مضمون سازمان دهنده دست یافتیم. در ادامه عناصر تشکیل دهنده در سه دسته پیشایندها، مصادیق و پسایندها در قالب مضامین فراگیر طبقه بندی گردیدند که عبارتند از: 1. پیشایندها، شامل عدم گشودگی، عدم وفاق، عدم حمایتگری، عدم همسانی فردی، منفی گرائی، عدم فرهیختگی، عدم مهارت؛ 2. مصادیق، شامل سکته ساختاری، اخلاقی، رفتاری، راهبردی، شناختی، اعتقادی، اطلاعاتی، دانشی و محیطی؛ 3. پسایندها، شامل آسیب های ساختاری، رفتاری، اجتماعی، روانشناختی نتیجه گیری: مفهوم پردازی سکته سازمانی این امکان را به مدیران به عنوان متخصصان سلامت سازمان می دهد که با دانش افزائی در مواجهه با بیماری پیشایندها، مصادیق و پسایندها را به موقع تشخیص داده و اقدام کنند. بخصوص در سازمان های دولتی که ماهیت خدمت رسانی عمومی دارند این مهم می تواند به هنرمدیریت غنای بیشتر می بخشد. هنری که دغدغه آن سلامتی این میراث ماندگار یعنی سازمان است.

آشکار است که تحول نیازمند ابزارهای نوآورانه برای پایش و مدیریت آسیب ها و بیماری های سازمانی است. این پژوهش با رویکرد آسیب شناسیِ نوآورانه و با هدف شناخت و مدیریتِ یکی از بیماری های سازمانی، به نام «سکته سازمانی»، از طریق ساخت و اعتباریابی ابزار اندازه گیری آن انجام شده است. به منظور مفهوم پردازی سکته سازمانی از روش شناسیِ کیفی تحلیل مضمون به روش آتراید-استیرلینگ و برای اعتباریابی ابزار اندازه گیری سکته سازمانی از روش شناسی کمّی همبستگی استفاده شده است. برای ساخت پرسش نامه سکته سازمانی از رویکرد ده مرحله ای راتری و جونز استفاده شده است. جامعه آماریِ پژوهش برای اطمینان از کارکرد معتبر ابزار ساخته شده 13 سازمان دولتی استان همدان را در نظر گرفته است که از بین آن ها تعداد 583 نفر به عنوان نمونه و به روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شده اند. برای تحلیل داده ها از روش حداقل مربعات جزئی و نرم افزار Smart PLS2 استفاده شده است. روایی پرسش نامه براساس روایی صوری، محتوا و سازه و پایایی آن ها نیز براساس روش آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی محاسبه شده است. ابزار طراحی شده نهایی شامل 92 گویه و در سه بعد پیشایندها (عدم گشودگی، عدم وفاق، عدم حمایتگری، عدم همسانی فردی، منفی گرایی ، عدم فرهیختگی و عدم مهارت)، مصادیق (سکته ساختاری، اخلاقی، رفتاری، راهبردی، شناختی، اعتقادی، اطلاعاتی، دانشی و محیطی) و پسایندها (آسیب های ساختاری، رفتاری، اجتماعی و روانشناختی) بوده است. استفاده از این ابزار اندازه گیری برای شناسایی میزان گرفتار بودن سازمان ها به بیماریِ سکته سازمانی و تلاش برای کنترل آن پیشنهاد می شود.