امیر تیمورزاده

هدف پژوهش حاضر شناسایی عوامل، ملاک ها و نشانگرهای تسهیل کننده و بازدارنده کیفیت روابط میان فردی کارکنان مدارس ابتدایی است، که با رویکرد کیفی و روش پدیدارشناختی توصیفی انجام شد. میدان پژوهش، مدارس ابتدایی بجنورد بود. شرکت کنندگان شامل معلمان، مدیران و معاونان بودند که از طریق نمونه گیری ملاکی انتخاب شدند. داده ها با استفاده از فن مصاحبه نیمه ساختارمند گردآوری شد. تحلیل داده ها بر اساس راهبرد کُلایزی انجام شد. به منظور افزایش اتکاپذیری، تأییدپذیری، باورپذیری صحت داده ها، از شیوه های «بازرسی و بازبینی در زمان کُدگذاری»، «بهره گیری از نظرات همکاران پژوهشی و تأیید آن ها»، و «درگیری طولانی مدت» استفاده شد. مرور متوالی مصاحبه ها به شناسایی و دسته بندی سه مضمون اصلی در قالب عوامل اجتماعی، فردی و آموزشی، 20 ملاک و 48 نشانگر منجر گردید. عامل اجتماعی با نُه ملاک (پنج ملاک تسهیل کننده و چهار ملاک بازدارنده) «توجه کردن به درخواست های همدیگر، همکاری کارکنان در فعالیت های مربوط به مدرسه، برگزاری برنامه های خارج از مدرسه، احوال پرسی با همدیگر، رعایت حقوق یکدیگر، حمایت نکردن از یکدیگر، بدعهدی معلمان نسبت به مدیر، صحبت های کنایه آمیز و پارتی بازی مدیر»، عامل فردی با 7 ملاک (سه ملاک تسهیل کننده و چهار ملاک بازدارنده) «انعطاف پذیری در اجرای قوانین مدرسه، محبت به یکدیگر، درستکاری در انجام وظایف، خشونت، شوخی های بی حدومرز، سخن چینی و رفتارهای حسادت آمیز»، و عامل آموزشی با 4 ملاک (یک ملاک تسهیل کننده و سه ملاک بازدارنده) «تشویق کردن، نداشتن توانایی و مهارت لازم در تدریس، ارزشیابی دانش آموزان و ارزشیابی معلم»، تشکیل شد. استفاده از عوامل، ملاک ها و نشانگرهای شناسایی شده، زمینه لازم برای ساخت ابزارهای سنجش، ارزشیابی کیفیت روابط بین فردی در مدارس و ارتقای آن را تسهیل می کند.

این پژوهش به منظور ارائه مدلی برای ارتقای شایستگی حرفه ای اعضای هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران طراحی و تدوین شده است. روش تحقیق از لحاظ هدف، کاربردی با رویکرد آمیخته (کیفی- کمّی) و از لحاظ نحوه اجرا، توصیفی- پیمایشی است. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه اعضای هیأت علمی دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات است. در بخش کیفی با استفاده از تکنیک دلفی، شاخص های مدل ارتقای شایستگی حرفه ای اعضای هیأت علمی این دانشگاه مشخص شد و در بخش کمی (که جامعه آماری بزرگ تری را شامل می شد) پرسشنامه به دست آمده از بخش کیفی، در میان اعضا توزیع شد. اعتبار پرسشنامه با استفاده از اعتبار محتوا تعیین شد و پایایی آن در هر یک از مراحل کیفی و کمی به ترتیب به واسطه آزمون z و آلفای کرونباخ بررسی و تأیید شدند. یافته ها با استفاده از آزمون های مختلف آماری تی و z تحلیل شدند. یافته ها که با استفاده از آزمون های مختلف تی، معادلات ساختاری تحلیل عاملی، آزمون z، فریدمن، کولموگروف- اسمیرنوف، بارتلت، KMO و تحلیل عاملی بررسی شدند، نشان دادند که پاسخگویان شش نوع شایستگی آموزشی و تکنولوژیکی، پژوهشی، شایستگی خدمات تخصصی، شایستگی فردی و ارزشی، شایستگی سازمانی و شایستگی ادراکی را شناسایی نمودند که تمام این مؤلفه ها در مدل نهایی تأییید شدند. سپس یافته ها نشان دادند که این شایستگی ها در میان اعضای نمونه آماری در هر دو وضعیت موجود و مطلوب، موقعیت نسبتاً نامطلوبی دارند که می توان با استفاده از شاخص ها و راهکارهایی، آنها را بهبود بخشید.