سیده مرجان طباطبایی

هدف این پژوهش مطالعه گفتمان فمینیستی در ایران معاصر است. بر این اساس، با انتخاب دو مجله "زنان" و "مدرسه فمینیستی" و تحلیل آن ها در کنار هم، جریان غالب فمینیسم را در بازه زمانی 70 تا 89 موردبررسی قرار داده ایم و با به کارگیری روش تحلیل گفتمان لاکلو و موف، تلاش شد، علاوه بر تحرک گفتمان فمینیستی، مرزبندی و غیریت سازی میان آن با گفتمان هژمونیک حاکم، محل های نزاع میان این دو گفتمان ، دال های شناور و چگونگی برجسته سازی و حاشیه رانی این گفتمان مورد شناسایی قرار گیرد. نتایج نشان می دهد که شاکله اصلی گفتمان فمینیسم شامل پنج نقطه گسست است که در هر یک از این نقاط گسست ما شاهد مفصل بندی جدیدی حول دال های مرکزی؛ مشارکت اقتصادی زنان، نواندیشی دینی، حقوق بشر، دینداری سکولار و اتئلاف بین جنبشی هستیم. در اغلب دوران تخاصم اصلی گفتمان فمینیسم با گفتمان عمومیت یافته بر سر قوانین نابرابر جنسیتی است. این مسأله در پی فهم جدید و متفاوت گفتمان فمینیسم از زنانگی نسبت به گفتمان هژمونیک شکل گرفت. تخاصم دو گفتمان فوق، در آخرین دوره تا جایی پیش رفت که منجر به حرکت گفتمان فمینیسم از یک گفتمان دموکراتیک به سمت یک گفتمان پوپولار شد.

مقاله حاضر در پی تعیین گروه های نگرش عمومی به علم و فناوری با دو بُعد اساسی دانش و نگرش در ایران است. بدین منظور پرسشنامه ای متشکل از سنجه ها و متغیرهایی برگرفته از تجربیات سایر کشورها و نظرخواهی از متخصصان ایرانی تنظیم و با مجموعه ای از سؤالات باز و بسته در بین 300 نفر از ساکنان شهر تهران به عنوان نمونه آماری توزیع شد. داده های بدست آمده از این پرسشنامه با استفاده از تحلیل عاملی اکتشافی و تحلیل خوشه ای مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت که مهمترین یافته حاصل از این پژوهش، وجود پنج گروه نگرشی به علم در بین مخاطبان بوده است: «بی تفاوت ها به علم»، «باوردارندگان علم»، «دوستداران علم»، «حمایت گران علم» و «ناباوران به علم».  

در این پژوهش تلاش شده است تصورات دانش آموزان از دانشگاه به تفکیک جنسیت آن ها توصیف گردد. در این راستا از چارچوب آجیل پارسونز و مفاهیم زیست جهان – سیستم هابرماس استفاده شده است. برای انجام پژوهش از روش پیمایش و برای جمع آوری اطلاعات نیز از ابزار پرسشنامه استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش را کلیه دانش آموزان مقطع متوسطه و پیش دانشگاهی در 4 شهر تهران، قم، کاشان و قائم شهر تشکیل داده اند که با استفاده از روش نمونه گیری چندمرحله ای، تعداد 773 دانش آموز از میان آن ها انتخاب شده است. یافته های حاصل از این پژوهش نشان می دهد که در نظر دانش آموزان، دانشگاه به مفهوم زیست جهان هابرماس نزدیک تراز مفهوم سیستم است. همچنین متوسط دانش آموزان، دانشگاه را چیزی بین دو طرف ابعاد چهارگانه پارسونز می دانند و در هیچ یک از موارد، به یکی از منتهای ابعاد نزدیک نیستند. باوجوداین دانشگاه برای دانش آموزان دختر بیشتر جنبه ابرازی و فرهنگی داشته و برای پسران بیشتر با گرایش های ابزاری و اقتصادی همراه بوده است؛ بنابراین دختران برای ورود به آموزش عالی با نگاه زنانه و برای کسب معرفت زنانه و پسران با نگاه مردانه و برای کسب معرفت مردانه تلاش می کنند.