مجید کریمی فرد

طراحی و توسعه محصولات پیچیده هوافضایی نیازمند چندین شریک مختلف می باشد. شرکا جهت همکاری با یکدیگر نیازمند برخورداری از قابلیت های مختلفی می باشند تا شراکت با خطر مواجه نگردد. لذا شناخت ابعاد و اندازه گیری قابلیت طراحی و توسعه محصول مشترک به عنوان یک مسئله پیش روی شرکت ها و مدیران آن ها قرار دارد تا از طریق آن راهبرد مناسبی را برای شراکت اتخاذ نمایند. این پژوهش ازلحاظ هدف کاربردی و از لحاظ ماهیت و روش اجرا توصیفی-پیمایشی می باشد و به منظور ارائه مدلی جهت سنجش قابلیت طراحی و توسعه محصول مشترک جدید با بررسی پیشینه های مختلف، ابعاد قابلیت تشریک مساعی شامل «قابلیت اشتراک گذاری منابع»، «قابلیت برنامه ریزی مشترک»، «قابلیت حل مسئله و ارزیابی عملکرد مشترک» و «قابلیت فرهنگی تشریک مساعی» و ابعاد طراحی و توسعه محصول شامل «طراحی ظاهری»، «طراحی فنّاوری (ساخت، یکپارچه سازی، آزمون و تولید)»، «طراحی کیفی»، «طراحی کارکردی» و «نحوه فروش و عرضه به بازار» را طی مدلی ترکیب نموده و سپس با استفاده از مدل سازی معادلات ساختاری آن را تائید و بر اساس نظریه گراف چارچوبی برای اندازه گیری بین چند شریک پیشنهاد نموده و در یک نمونه در صنعت هوافضا بررسی می نماید.

طراحی و توسعه محصول مشترک یکی از راهبردهای موثر در کاهش هزینه، زمان، ریسک و دستیابی به قابلیت های مکمل می باشد. از طرفی این راهبرد به علت پیچیدگی در اجرای همزمان دو فرایند طراحی و توسعه محصول و شراکت دارای عوامل تاثیرگذار متعددی است که بدون آنها نمی توان توقع عملکرد موفق داشت. لذا شناسایی عوامل کلیدی موفقیت یکی از مهم ترین گام های برنامه ریزی و اجرای موفق در طراحی و توسعه محصول مشترک است، زیرا بدون درک این عوامل شرکا نمی تواند برنامه ریزی درستی برای شراکت داشته باشند. این پژوهش درصدد شناسایی و اولویت بندی عوامل کلیدی موفقیت در طراحی و توسعه محصول مشترک جدید می باشد. در همین راستا ابتدا با استفاده از ادبیات و مصاحبه با تعدادی از کارشناسان ذی ربط در صنعت هوافضا عوامل متعددی استخراج شده و سپس به روش دلفی فازی عوامل نهایی شده و با استفاده از روش «تحلیل شبکه ای فازی» اولویت بندی و «دیمتیل» روابط آنها بیان شده است. از نگاه فرایندی عوامل «ارزیابی شراکت»، عوامل «داخلی هر شریک» و عوامل «گروهای طراحی» به ترتیب اولویت یک تا سه بوده و همچنین از بین کل عوامل شناسایی شده، «برخورداری از فرهنگ سازمانی مبتنی بر همکاری»، «احترام و اعتماد متقابل»، «تعیین نقش ها و تخصیص وظایف در فرایند توسعه محصول»، «نهادهای میانجی»، «تدوین راهبردهای خروج از شراکت»، «پشتیبانی مدیریت ارشد»، «تنظیم قراردادهای حل مسئله و ارزیابی»، «مهارت مذاکره»، «برخورداری از مهارت ها و انعطاف پذیری شناختی و سازمانی» و «تعهد اعضای تیم» جز ده عامل کلیدی موفقیت می باشند.

با توجه به پیچیدگی محصولات صنایع هوافضایی توسعه آنها نیازمند استفاده از تیم های مختلف طراحی، تخصص های متعدد علمی و منابع گسترده می باشد. لذا شرکت ها لازم دارند با توجه به محدودیت منابع خود، به منابع نهفته در شرکت های بیرونی برای بهبود عملکرد مراجعه کنند. بر این اساس شرکت ها اقدام به همکاری با یکدیگر می کنند. ورود به شراکت نیازمند برخورداری از قابلیت های تشریک مساعی بوده تا شراکت با خطر مواجه نگردد. لذا مسئله پیش روی شرکت ها درک، شناخت قابلیت های تشریک مساعی و تاثیر آن بر عملکرد مشترک می باشد. این پژوهش چندین قابلیت را بررسی می کند که شرکت ها را قادر می سازد تا از آنها به عنوان ابزاری برای ترکیب دانش و تخصص در یک شراکت، استفاده نموده و عملکرد خود را افزایش دهند. در چارچوب دیدگاه قابلیت پوبا، «قابلیت اشتراک گذاری منابع»، «قابلیت برنامه ریزی مشترک»، «قابلیت حل مسئله و ارزیابی عملکرد مشترک» و «قابلیت فرهنگی تشریک مساعی» به عنوان قابلیت های تشریک مساعی شناسایی شده اند و سپس با استفاده از مدل سازی معادلات ساختاری اثرات آنها بر عملکرد طراحی و توسعه محصول مشترک در صنایع هوافضای کشور بررسی شده است. نتایج نشان می دهد قابلیت های بیان شده تاثیر مثبتی بر عملکرد طراحی و توسعه محصول مشترک دارند.