احمد کمالیان فر

طی چند سال گذشته با گردهم آمدن مراکز تربیت معلم سراسر کشور و تأسیس دانشگاه فرهنگیان، نیاز دانشجو معلمان فیزیک با روش های نوین تدریس و آشنایی آنها با دیدگاه های صاحب نظران عرصه دانش مورد نیاز معلمان، به یک ضرورت تبدیل شده است. از طرفی طراحی و تدریس هر موضوع یک فعالیت شناختی بسیار پیچیده است که می بایست معلم دانش حوزه های مختلف را برای آنها اعمال کند. در نتیجه معلمان با دانش متمایز اما یکچارچه برای برنامه ریزی و اجرای درسهایی که دانش آموزان به درک مفاهیم عمیق و یکپارچه نیاز دارند، بسیار تواناتر از معلمانی هستند که دانش محدود و منزوی دارند. این دانش مورد نیاز معلمان بعنوان دانش موضوعی- تربیتی شناخته می شود. در این مقاله، عناصر مجزای مدل آقای مگنوسان در رابطه با دانش موضوعی – تربیتی معلمان مورد بررسی قرار می گیرد. بخصوص ارتباط این اجزا با دانش های مورد نیاز معلمان فیزیک نیز به صورت مشروح بیان گردیده است.

ایجاد بد فهمی ها و یاد نگرفتن مفهومی مطالب پایه ای دانش آموز را در درک و توجیه و ادامه مسیر علمی به مشکل می اندازد. هنگامی که باورهای افراد و نظریه های علمی با هم مغایرت داشته باشند، بد فهمی ها را ایجاد میکنند. اگر چه علت دقیق به وجود آمدن بد فهمی ها هنوز ناشناخته است، اما محتوای درس، باورهای قبلی دانش آموز و روش تدریس در به وجود آوردن بد فهمی ها نقش دارند. هدف پژوهش حاضر، شناسایی بدفهمی ها و استدلالهای دانشجویان ترم اول رشته آموزش فیزیک است. نمونه مورد مطالعه، ۵۰ نفر از دانشجو- معلمان رشته آموزش فیزیک ترم اول پردیس شهید رجایی شیراز بود. در این پژوهش به منظور شناسایی بدفهمی های مباحث متفاوت فیزیک در بین دانشجو- معلمان رشته آموزش فیزیک، پرسش نامه ای در اختیار جامعه آماری قرار گرفت و پس از جمع آوری پاسخ ها، دلایل بدفهمی های مباحث متفاوت مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

ساخت و تولید دانش با توجه به تجربه انفرادی افراد از جهان از کاربرد های یادگیری ساخت گرایی است. مدل یادگیری مولد یک مدل یادگیری ساخت گرایی است که در آن دانش از طریق تجارب و تعاملات فراگیر ایجاد می شود. این مدل یادگیری متمرکز بر تلفیق دانش جدید با دانش اولیه دانش آموزان در یادگیری فعال است. بنابراین، به منظور بهبود در نتایج یادگیری، درک مفاهیم فیزیک، مهارت های عمومی و توانایی کاهش باورهای غلط دانش آموز از مفاهیم فیزیک می توان از یادگیری مولد بهره برد. هدف از این پژوهش مطالعه پژوهش های اخیر در مورد کاربرد یادگیری مولد در آموزش فیزیک، همچنین شناخت مزایا و محدودیت های آن می باشد. آنچه از این پژوهش نتیجه می شود آن است که در مدل یادگیری مولد در یادگیری درس فیزیک دانش آموزان با خلاقیت و انتقاد بیشتر در توسعه دانش به دست آمده، توانایی یافتن پدیده ها و حل مشکلات، آموزش احترام به عقاید دیگران و همچنین درک و تصحیح بدمفهومش های موجود را به دست می آورند. استفاده از آزمایشگاه مجازی و دیگر نرم افزارهای مرتبط در این شرایط کرونایی باعث برطرف کردن مشکلاتی نظیر کمبود وقت برای انجام آزمایش حقیقی و عدم انجام آزمایش دقیق به دلیل شرایط فنی و یا محیطی می شود. روش تحقیق کتابخانه ای و مطالعه و گردآوری نتایج پژوهش های اخیر درباره این موضوع می باشد.

اخیرا نشانه هایی از علاقه دبیران فیزیک و مولفان کتب درسی برای گنجاندن موضوعات مختلف فیزیک مدرن به ویژه نظریه نسبیت خاص اینشتین در کتب دبیرستان همراه با علاقه روزافزون دانش آموزان متوسطه و تعدد سوالات آنها در این زمینه، دیده می شود. در نتیجه فرصت ها و چالش های پیش رو برای یافتن رویکردهای آموزشی مناسب برای غلبه بر مشکلات یاددهی-یادگیری مفاهیم نظریه نسبیت خاص احساس می شود. رویکردی که به تقویت درک مفهومی و به دست آوردن انگیزه و اعتماد به نفس و نگرش نسبت به این مفاهیم بیانجامد. آنچه از اظهار نظر دبیران فیزیک مقطع دبیرستان و حتی اساتید دانشگاه در مورد دانشجویان رشته فیزیک متوجه می شویم این است که همه آنها در سطوح مختلف آموزشی ، مشکلات یادگیری و بکار گیری چارچوب مرجع را تجربه می کنند که این موضوع، بنیاد درک نسبیت خاص می باشد. در تحقیق حاضر ضمن مرور بدمفهومش های شناخته شده ی در فراگیری این نظریه، یک رویکرد آموزشی-تفکری برای آموزش نظریه نسبیت خاص به دانشجویان دوره کارشناسی، دوره ضمن خدمت معلمان و همچنین دانش آموزان علاقه مند دوره متوسطه پیشنهاد شده است.