محمدحسین کریم کشته

با توجه به اهمیت توسعه پایدار اقتصادی، تحقیق حاضر به بررسی مشکلات و موانع موجود بر سر راه توسعه می پردازد. بدین منظور، پس از مطالعه و استخراج شاخص های توسعه پایدار و تبیین چالش های توسعه پایدار روستایی، تدوین پرسشنامه و نظرسنجی از روستاییان دهستان ساروق در استان مرکزی صورت گرفت، که نتایج به دست آمده بدین شرح است: از دیدگاه این روستاییان، چالش های پایداری مناطق جنگلی، آب و خاک 5/25 درصد، چالش های طرح های عمرانی دولتی 2/14 درصد، چالش های استفاده پایدار از ذخایر محیط 2/13 درصد، چالش های اشتغال و درآمد 5/10 درصد، چالش های محیط نهادی 2/10 درصد، چالش های بهداشت و رفتار مطمئن با سموم و مواد شیمیایی 7/7 درصد، و چالش های اشکال پایدار سکونتگاه های انسانی 3/3 درصد، و در مجموع این شش عامل 85 درصد از واریانس چالش های توسعه پایدار روستایی را تبیین می کنند.

سرمایه انسانی عامل موثری در رشد و توسعه اقتصادی ، پر کردن شکاف عمیق تکنولوژیکی ، کاهش نقش مزیت نسبی طبیعی و افزایش نقش مزیت نسبی اکتسابی کشورهای در حال توسعه ، محسوب می‌شود . به همین منظور سهم قابل توجهی از منابع آنها صرف آموزش نیروی انسانی می‌شود . اما زمانی که باید سرمایه انسانی مورد بهره‌برداری قرار گیرد ، به شکل فرار مغزها خارج شده و زیان جبران ناپذیری متوجه کشورهای در حال توسعه می‌کند . بنابراین شناسایی علل فرار مغزها می‌تواند در جلوگیری از خروج متخصصان و افزایش ضریب ماندگاری آنها موثر باشد ...

"در یک کلام مفهوم توسعه انسانی را می توان چنین تعریف نمود «فرآیند بسط انتخاب ها در بستر فضای قابلیت زا برای دستیابی به زندگی بهتر» بر اساس این تعریف می توان تغییرات شاخص توسعه انسانی را در یک دوره زمانی مورد بررسی قرار داد. مقاله حاضر در صدد است که به بررسی و تجزیه و تحلیل شاخص های توسعه انسانی در استان سیستان و بلوچستان طی سال های 1368 الی 1379 بپردازد و همچنین به سوالاتی از قبیل اینکه آیا شاخص مذکور طی سال های مورد مطالعه بهبود یافته است. آیا شکاف توسعه بر حسب جنسیت کاهش یافته است، آیا شکاف فقر انسانی روندی نزولی را طی نموده است و... پاسخ گوید. روش تحقیق در مطالعه حاضر توصیفی و تحلیلی است و از حیث نوع تحقیق کاربردی می باشد نتایج حاصل از بررسی ها نشان می دهد که طی سال های مورد بررسی شاخص توسعه انسانی استان سیستان و بلوچستان بهبود یافته و از رقم 0.336 در سال 1368 به 0.569 در سال 1379 بالغ گشته است که این افزایش را مدیون افزایش امید به زندگی، شاخص نرخ با سوادی بزرگسالان و بهبود در نرخ ثبت نام ناالص در کلیه مقاطع آموزشی استانی می باشد. طی همین دوره شاخص توسعه انسانی بر حسب جنسیت نیز از 0.296 به 0.451 افزایش یافته است که در اثر بهبود وضعیت آموزش زنان بوده است؛ همچنین شاخص فقر انسانی از 49.63 درصد به 32.66 درصد کاهش یافته است."

از جمله مشکلات بزرگ برنامه ریزی اکثر کشورهای در حال توسعه، نبود شناخت کافی از استعدادها و ویژگی های مناطق مختلف و همچنین استفاده صحیح و بهینه نکردن از نهاده های تولید است. این مقاله بر اساس تحقیق در بخش "شیب آب" ناحیه سیستان در استان سیستان و بلوچستان انجام شده و جمع آوری اطلاعات مورد نیاز در آن نیز به روش نمونه گیری میدانی از 105 بهره بردار منطقه در سال زراعی 1376- 77 صورت پذیرفته است. همچنین سه الگوی مختلف زراعی با توجه به تخصیص زمانی آب در حجم های 247، 336 و 185 میلیون متر مکعب انتخاب و تنظیم شده است. برای ارایه الگوی بهینه، روش برنامه ریزی خطی به کار رفته و ضرایب فنی آن به روش متوسط گیری نمونه ای از پرسشنامه های مربوط به دست آمده است.با مطالعه الگوهای کشاورزی منطقه مشخص شد که آب موجود در فصل تابستان محدود کننده ترین عامل تولید در این بخش به شمار می‌آید. قیمت سایه ای آب در خرداد و تیر با حجم سالانه 247 میلیون متر مکعب به ترتیب معادل 288 و 54.6 ریال و در سالهای کم آبی که حجم آب بین 136 تا 202 میلیون متر مکعب است، معادل 174.5 ریال به دست آمد.از بررسی تابع تقاضای معیاری آب مشخص شد که با تغییر قیمت آب، میزان تقاضای آن به طور معکوس تغییر کرده و نمودار تقاضای این نهاده نیز پله ای خواهد بود. قیمت سایه ای آب در سطح 280 میلیون متر مکعب، صفر است و کشش نقطه ای آن در 127 میلیون متر مکعب تقریبا برابر واحد اندازه گیری شد. زمین تنها در حالتی که آب در سطح 335 میلیون متر مکعب قرار داشت با محدودیت مواجه بود و قیمت سایه ای هر هکتار آن 940110 ریال تعیین شد. همچنین با افزایش میزان زمین، محدودیت کود شیمیایی ازته و فسفره نیز مشاهده شد. به طوری که در الگوی اول، خرید 27.2 تن کود فسفره ودر الگوی دوم، خرید 370.4 تن کود فسفره و 13.4 تن کود ازته مازاد بر موجودی منطقه توصیه شد.در ادامه تحقیق، اثر حذف محدودیت های خودکفایی یا خود مصرفی از مدل نیز بررسی و نشان داده شد که با حذف این قیدها می توان درآمد خالص کل منطقه را افزایش داد. در این مقاله سعی شده تخصیص بهینه آب و سایر نهاده ها برای فعالیت های مختلف کشاورزی تجزیه و تحلیل شود. در پایان راهبردهایی برای استفاده بهینه از منابع به منظور افزایش درآمد و سود پیشنهاد شده است.