نیما رحیمیان

به رغم این که روش شناسی، بنیاد پژوهش های تربیت معلم است و امروزه حوزه این پژوهش ها با ابهام روش شناختی مواجه می باشد، در سال های اخیر مطالعات محدودی در این زمینه انجام شده است و این کاستی، سبب گردیده تا برخی از پژوهش ها با نادیده گرفتن الزمات نظری پژوهش به مغالطات مفهومی پرتکراری دچار شوند؛ لذا ضروری است تا در مفاهیم روش شناختی حوزه پژوهش تربیت معلم بازنگری و بازاندیشی جدی انجام شود. در حقیقت نیاز است تا با استفاده از مبانی این حوزه، روش در پژوهش تربیت معلم به صورت مجدد مفهوم پردازی شود. در همین راستا، پژوهش حاضر قصد دارد تا با نگاهی جامع به تحولات حوزه های پژوهش و ظهور جنبش سوم روش شناسی، به مفهوم پردازی روش در مقابل روش تحقیق و بررسی ارتباط بین روش شناسی با هستی شناسی، معرفت شناسی و ارزش شناسی بپردازد و سپس رویکرد های کمّی و کیفی در پژوهش های تربیت معلم را از دریچه روش شناختی با یکدیگر مقایسه کند. برای رسیدن به این اهداف، با استفاده از روش سندکاوی نظامدار در یک فرآیند قاعده مند، 28 مقاله مرتبط در حوزه روش شناسی آموزشی، بازیابی و مورد واکاوی قرار گرفت و متون برگزیده بررسی و نقد شدند. یافته ها حاکی از این است که روش شناسی پژوهش در تحقیقات تربیت معلم، در سطوح هستی شناختی، معرفت شناختی و ارزش شناختی از بنیاد های فلسفی همگونی برخوردار است که ضرورت دارد برای شکل دهی به روش های تحقیق به عنوان فنون عملیاتی تحقیق، مورد توجه قرار گیرند. علاوه بر این، تحقیقات کیفی و کمّی در تمامی سطوح مذکور بررسی و تفاوت ها و شباهت های آنها مورد ارزیابی قرار گرفت. پژوهشگران حوزه تربیت معلم با استفاده از این یافته ها می توانند از بسیاری از مغالطات روش شناختی موجود در نتایج تحقیقات معاصر در حوزه تربیت معلم بپرهیزند و به درک عمیق تر و مفهومی تری از روش در تحقیق برسند.

تحقیق حاضر به بررسی چالش های موجود و راهکارهای برخاسته از تجارب زیسته در اجرای برنامه درسی دانشکده کارآفرینی دانشگاه تهران پرداخته است. با توجه به پیچیدگی های موجود، از روش روایی برای واکاوی عمیق چالش ها و ارائه راهکارها استفاده شد. انتخاب فرد مناسب با استفاده از نمونه گیری هدف مند و در سه مرحله با تعریف ملاک های مناسب صورت گرفت. کارآفرین منتخب در عرصه های متفاوتی از جمله صنعت پتروشیمی، صنعت سینما و تجارت گوشت به فعالیت پرداخته و دغدغه آموزشی دارد. بررسی روایت ها نشان داد، هویت کارآفرینانه، خلاقیت کارآفرینانه، کاربردی بودن، روش تدریس و صلاحیت نظریه سازی در برنامه درسی کارافرینی از جمله چالش های موجود برنامه درسی کارآفرینی است؛ واکاوی روایت ها نشانگر این است که برای احیای برنامه درسی کارآفرینی می توان از بازتعریف نقش دانشکده کارآفرینی، در نظر داشتن نظریه کلان کارآفرینی، اتصال دانشجویان به فعالان اقتصادی، استفاده از رویکرد آموزشی شناخت موقعیتی به عنوان راهکارهایی برای رفع چالش ها استفاده نمود.