نفیسه اشتری

تحولات اقلیمی مهم ترین رویداد دوره کواترنری است که این تحولات به طور وسیعی در ژئومورفولوژی و رسوب شناسی این دوره منعکس شده است و علم پالئوژئومورفولوژی به فهم تغییرات اقلیمی گذشته و پیش بینی این تغییرات در آینده کمک می کند. دریاچه های واقع در چاله های بسته دوره های سرد یا بارانی کواترنر را دریاچه های پلویال می گویند که بعضی از این دریاچه ها به کلی خشک شده و از بین رفته اند، بعضی دیگر در حال حاضر دریاچه های موقتی هستند که در فصل خشک به کویر تبدیل می شوند و برخی دیگر دریاچه های دائمی هستند که در گذشته وسعت بیشتری داشته اند. شناخت دریاچه های پلوویال در مناطق خشک امروز به دلیل تنوع فاکتورها و فرآیندهای پیچیده در تشکیل آن ها مورد توجه محققان است. این پژوهش با هدف تعیین گستره پلایای میقان در کواترنری پسین براساس شواهد رسوبی و ژئومورفیک انجام گرفته است. پلایای میقان در مرکز و جنوب غربی استان مرکزی واقع گردیده و دربرگیرنده دریاچه فصلی و شور توزلوگل، دشت آبرفتی، مخروط افکنه و ..می باشد. داده های مورد استفاده عبارتند از: داده های حاصل از منابع کتابخانه ای، داده های آماری، نمونه های رسوبی، داده های آزمایشگاهی و سنجش از دور. این داده ها در نهایت به روش تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته و نتیجه گیری انجام شده است. نتایج حاکی از شواهد رسوبی و ژئومورفولوژیک نشان می دهدکه این دریاچه در گذشته دائمی بوده و وسعت بیشتری نسبت به سطح پلایای فعلی داشته ولی این گسترش در جهات مختلف متفاوت بوده و تفاوت های معناداری به علت موقعیت زمین ساختی منطقه نشان می دهد.

ارزیابی مخاطرات زیست محیطی سیلاب به عنوان رویداد هیدرواقلیمی و از جدی ترین بلایای طبیعی، ابزاری مناسب برای برنامه ریزی توسعه پایدار در محدوده سکونتگاه های انسانی است. این پژوهش در محدوده رودخانه گدار خوش که از قابلیت سیل خیزی بالایی برخوردار است و سالانه خسارات فراوانی را به محدوده های سکونتگاهی ایلام وارد می کند، انجام شده است. هدف از این پژوهش، بررسی هیدرولوژیکی(خصوصیات فیزیوگرافی و تحلیل هیدروگراف حوضه آبریز) به منظور شناسایی خصوصیات رودخانه و تعیین پهنه های آسیب-پذیر خطر سیلاب در منطقه شهری و روستایی پیرامون کانال اصلی رودخانه است. این پژوهش با استفاده از داده های کتابخانه ای، مدل های رقومی ارتفاع، تصاویر لندست، گوگل ارث و داده های آماری سیلاب در مدل هیدرولوژیکی HEC-1) ( با استفاده از سیستم مدل سازی هیدرولوژی(WMS) که یکی از دقیق ترین و علمی-ترین نرم افزارها در هیدرولوژیست انجام شده است. نتایج نشان می دهد که با بررسی ساخت و سازهای غیر اصولی شهر پیرامون رودخانه باعث افزایش خطر سیلاب در اطراف رودخانه گدار خوش شده است و حدود 19/3 کیلومترمربع پهنه های سیلابی با خطر بسیار زیاد در اطراف کانال اصلی ایجاد کرده است. همچنین در 12 مقطع رودخانه سطح آب و سطح بحرانی در مواقع سیلاب با هم تلاقی می کند و باعث خسارات مالی و جانی فراوانی می شود. با توجه به نقشه های تهیه شده در این مدل، مواضع پرخطر در شهر بطور دقیق قابل تفکیک و شناسایی شده و می تواند در خصوص برنامه ریزی شهری و کاهش خسارات، راهکارهای مدیریتی ارائه شود.

پدیده سیلاب به عنوان یک رویداد هیدرواقلیمی و از مهم ترین مخاطرات طبیعی در ایران است، در این راستا تهیه نقشه های مناطق آسیب پذیر مخاطره سیلاب در محدوده های شهری از مهم ترین دغدغه های برنامه ریزان محیطی است. پژوهشگران برای دستیابی به این هدف باید از داده ها و مدل های هیدرولوژی مناسب با بهترین کارآیی استفاده کنند. در واقع یکی از مهمترین مسائلی که بر نتایج حاصل از مدل های مختلف هیدرولیکی که پهنه های خطر سیلاب را مشخص می کنند. تاثیرگذار است، نقش توان تفیک مدل رقومی ارتفاعی و ضریب زبری است. ضریب زبری هم یکی از مشخصه های مهم در مطالعه خصوصیات جریان رودخانه ای می باشد، لذا تعیین ضریب زبری مناسب که معرف شرایط واقعی رودخانه باشد از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در این پژوهش از مدل HEC-RAS در نرم افزار WMS که از کاربردی ترین مدل های هیدرولوژیست استفاده شده است. در این مدل تاثیر مدل های رقومی ارتفاع با توان تفکیک مختلف و میزان حساسیت مدل به تعیین ضریب زبری مانینگ در مساحت دقیق پهنه های متاثر از سیلاب درخروجی مدل بررسی شده است. منطقه مورد مطالعه در این پژوهش حوضه آبخیز رودخانه کشکان با وسعت 9276 کیلومترمربع است که قسمتی از آن مورد مطالعه قرار گرفته است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که افزایش توان تفکیک مدل رقومی ارتفاعی در تعیین پهنه های آسیب پذیر سیلاب در دقت این مدل بسیار تاثیرگذار است و برعکس کاهش آن دقت محدوده ها را پایین آورده به طوریکه با واقعیت محیطی تطبیق ندارد، همچنین مدل HEC-RAS-WMS به تغییرات ضریب زبری مانینگ حساس بوده و باید برای تعیین پهنه های سیلاب در این مدل به تغییرات ضریب زبری و تعیین آن دقت لارم به عمل آید. با توجه به این موضوع پژوهشگران این حوزه باید دقت کافی را در استفاده از داده های مناسب در این موضوعات داشته باشند تا نتایج کاربرد مناسب را در برنامه ریزی های شهری و منطقه ای داشته باشد.

One of the main issues in drainage watersheds is erosion and sediment yield. Lack of proper management in this field can be environmental hazards and even a threat to human life. The purpose of this study is fingerprinting the sources of sediment yield in sub-basins 1 and 2 of Talar drainage basin in Mazandaran province.140 soil samples in first approach and 80 samples in second approach collected respectively sub-basin 1 (77) and (47), sub-basin 2 (63) and (33) of lithological units and range of peak ground acceleration and 20 drape sediment samples at the outlet sub-basins and 28 geochemical elements measured as tracers in the samples. Using the Kruskal-Wallis test and discriminant function analysis, the composite fingerprints was determined. The largest relative contribution of sediment yield based on the Bayesian un-mixing model is in the first approach (sub-basin 1 unit sandstone and conglomerate with 59.1%, sub-basin 2 unit marl and shale with 47.2%), in the second approach (sub-basin 1 unit the range of peak ground acceleration at the level (0.51-0.6) g with 50.3%, and sub basin 2 units channel bank with 64.6%). The results of this study showed that the range of peak ground acceleration have a direct effect on control of sediment yield and erosion processes. Also, division of lithological groups as sources sediment yield based on range of peak ground acceleration, which have a great impact on sediment yield, as a new approach, can be of great help in understanding sediment yield processes.