محمدجواد کوچک یزدی

یکی از روش های مهم در تفسیر، روش تفسیر علمی است که به کمک آن اعجاز علمی قرآن نیز ثابت می شود، مفسران بسیاری بویژه در قرن حاضر، در این راه قدم گذارده اند. روش تحقیق: این نگاشته با روش تحلیل لفظ و محتوا و رویکرد مقایسه ای، نظرگاه دو مفسر گرانقدر جهان تشیع یعنی آیت الله طالقانی و علامه طباطبایی در تفسیر علمی آیات را مورد بررسی قرار داد. یافته ها: این بررسی نشان داد آیت الله طالقانی در تلاش است با تبیین آیات علمی و تطبیق یافته های علمی روز بر آیات قرآن، بین علم و دین پیوند برقرار سازد، علامه طباطبایی نیز به تبیین و تفسیر آیات علمی قرآن و تبیین پدیده های طبیعی همت گماشته و بسیار با احتیاط و با نظرداشت سیاق و سباق، به تفسیر علمی آیات پرداخته، اما در این میان، آسیب هایی متوجه تفسیر پرتوی از قرآن شده که در المیزان مشاهده نمی شود، از جمله تطبیق آیات قرآن بر نظریاتی که هنوز اثبات قطعی نشده مثل نظریه داروین، آسمآن های نه گانه و مواردی از این دست، همچنین دور شدنْ از دلالت های لفظی آیات و برشماری مصادیقی برای آیات که بسیار بعید می نماید؛ مانند نظریه وراثت در آیه 34 آل عمران و 233 بقره، حمل معنای "ناصیه" بر مغز در آیه 56 هود، به قرینه معنای مجازی آیه ناصیه در 16 علق، نظرداشت معنای "آنچه" برای "ما"ی موصوله در آیه 6 سوره شمس، در حالی که منظور از "ما" ذات باری تعالی است و مواردی از این دست، اما المیزان از چنین مواردی پیراسته است.

حبط، امری بسیار سرنوشت ساز برای انسان است؛ زیرا می تواند تمامی اعمال نیک را باطل ساخته و فرجام فرد، به شقاوت منتهی شود. این نگاشته درصدد است تا مسئله حبط را با رویکردی تطبیقی بین دیدگاه علامه طباطبایی در المیزان و ابن عاشور در التحریر و التنویر، و یافتن نقطه نظرات مشترک یا غیر مشترک ایشان، بررسی کند. روش تحقیق، به صورت کتابخانه ای و توصیفی تحلیلی، با استفاده از تحلیل واژگان و الفاظ است. مهم ترین یافته های تحقیق عبارت اند از: غیر حقیقی دانستن تعبیر حبط از سوی هر دو مفسر، حال از باب مجاز یا کنایه یا تمثیل، دنیایی دانستن زمان حبط، قائل بودن به رفع توأمان آثار دنیوی و اخروی عمل بر اثر حبط، پذیرش دیدگاه موازنه و موافات از سوی ابن عاشور و رد هر دو دیدگاه از سوی علامه، قول به تأثیرِ مستقیمِ عملْ در سرنوشت فرد از سوی ابن عاشور و در برابر، دیدگاه علامه مبتنی بر نقشِ صورتِ معنویه حاصلْ از عملِ فرد، در سعادت یا شقاوت وی که رویکردی فلسفی است، نظرگاه شمول حبط نسبت به اعمال مؤمنان و کافران از سوی علامه، و اختصاص حبط به اعمال نیک مؤمنان از سوی ابن عاشور و موارد دیگر.

قرآن بهترین راهنما و اخلاق یکی از مهمترین مسائل در زندگی بشر است از اینرو رهگیری موضوعات اخلاقی در قرآن اهمیت ویژه می یابد، زبان شعر نیز بسیار گویا و از شاخصه های هر فرهنگی به شمار می رود و آثار قرآنی اخلاقی شاعران مسلمان، دارای اهمیت زیاد است، بیش متنیت یکی از زیر مجموعه های نظریه ژنت در موضوع بینامتنیت است که برداشت متن دوم از متن اول است به گونه ای که اگر متن اول نبود امکان شکل گیری متن دوم وجود نداشت. این نگاشته با روش تحلیل واژگان و محتوا انجام پذیرفته است. بررسی مقایسه ای اشعار دو شاعر مسلمان یعنی ابوالعتاهیه و پروین اعتصامی در زمینه مفاهیم اخلاقی قرآنی با رویکرد بیش متنیت ژنت هدف اصلی این مقاله است. جامعه آماری این تحقیق، دیوان پروین اعتصامی و دیوان ابوالعتاهیه است. این بررسی نشان داد دوشاعر مفاهیم اخلاقی قرآن را با زبان شعر، بازنشر داده اند، با توجه به تقسیم بندی مسائل اخلاقی به کلیات اخلاق، اخلاق بندگی، فردی، اجتماعی و زیست محیطی، بررسی مقایسه ای در سه زمینه اول، انجام شد که این نتایج به دست آمد: در کلیات اخلاق؛ تطابق و تناسب پاداش انسان با اعمالش، آلی بودن دنیا برای آخرت و نه اصالی بودن آن، در اخلاق بندگی؛ همیشه خود را در محضر خدا دانستن و همیشه راضی به قضای الهی بودن و در اخلاق فردی، برخورداری از ملکه صبر در زندگی و عبرت آموزی از گذشتگان و توجه به گردش روزگار برای همگان.

پژوهش پیش رو با هدف طراحی بسته آموزشی بر پایه سازنده گرایی ویژه آموزش مضمون اسماء خداوند موجود در سوره حمد و توحید و بررسی اثربخشی آن بر تصور از خدا در دانش آموزان انجام شده است. طرح این پژوهش از نوع شبه آزمایشی با گروه آزمایش و گواه با پیش آزمون و پس آزمون انتخاب شده است. به این منظور تعداد 30 نفر از دانش آموزان پایه هشتم متوسطه اول شهرستان اشکذر به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند و در دو گروه آزمایش و کنترل جاگذاری شدند. و بسته آموزش توحیدی در 8 جلسه برای دانش آموزان گروه آزمایش اجرا گردید. داده های پژوهش با استفاده از آیتم های مربوط به تصور از خداوند از پرسشنامه وضعیت مذهبی(RSI) گردآوری شد و با استفاده از تحلیل کوواریانس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها نشان داد که آموزش مضمون اسما الهی موجود در سوره حمد و توحید بر پایه سازنده گرایی  بر تصور از خدا و تصور مثبت از آن، در دانش آموزان موثر است.