فخرالدین نادری

بررسی سیر تطور محیط زیست در اسناد برنامه های توسعه پنج ساله بیانگر توجه به این مقوله به ویژه در برنامه ششم توسعه بوده است؛ به صورتی که طبق ماده (2) قانون برنامه ششم توسعه، محیط زیست به عنوان موضوع خاص و راهبردی برنامه تعیین شده است. همچنین در بخش نهم قانون برنامه ششم توسعه کشور، ذیل ماده (38) اقدام هایی برای دولت جهت بهبود وضعیت محیط زیست ارائه شده است. مقاله حاضر ضمن تحلیل مسائل محیط زیست با استفاده از مطالعات پیشین و دریافت نظرات خبرگان، 31 مسئله را در هفت محور کلان مدیریت یکپارچه سرزمین، سازوکارهای مالی و اقتصادی، سازوکارهای اجتماعی و فرهنگی، سازوکارهای حقوقی و قانونی، سامانه های پایش و سازوکارهای نظارت زیست محیطی، ساختار سازمانی و تعاملات و همکاری های بین المللی شناسایی کرده است. در این راستا براساس تحلیل عملکرد - اهمیت و با استفاده از نظرات خبرگان حوزه محیط زیست چهارده مسئله راهبردی اولویت دار برای برنامه هفتم مشخص شده اند. ضمانت اجرایی قوی و محکم اجرای قوانین و مقررات محیط زیستی، حفاظت از منابع محیط زیستی کشور (آب، جنگل ها، مراتع و ...)، میزان خسارات ناشی از تخریب زیست محیطی در ایران و ارزشگذاری اقتصادی زیست بوم ها و منابع محیط زیستی از جمله مسائل اولویت دار برنامه هفتم در حوزه محیط زیست تشخیص داده شده اند. ضمن اینکه راهبردهای مختلفی نظیر تقویت ظرفیت نظارتی سازمان حفاظت محیط زیست، استقرار نظام جامع ارزیابی زیست محیطی، ارتقای سامانه جامع دیدبان محیط زیستی، متناسب کردن جرائم زیست محیطی متناسب با ارزش اقتصادی تخریب شده و تقویت دیپلماسی محیط زیست جهت تدوین برنامه هفتم پیشنهاد شده است.

سامانه هواپیما و زیر سیستم های آن از جمله موتور، جزء محصولات و سامانه های پیچیده محسوب می شوند که کالاهایی با فناوری سطح بالا و نیازمند سرمایه گذاری سطح بالا هستند. هدف این پژوهش، ارایه مدلی به منظور تبیین عوامل موثر بر همپای فناورانه موتورهای توربوفن تجاری در ایران – به عنوان یک محصول پیچیده - با تکیه بر الگوگیری از تجارب جهانی در این زمینه است. روش پژوهش در این مطالعه، کیفی و از نوع متاترکیب است. برای گ ردآوری داده ها از روش کتابخان های، برای تحلیل دادهها از فرایند هفت مرحله ای فرا ترکیب ساندلوسکی و باروس و برای صحت سنجی و نهایی سازی یافته ها از پنل خبرگان بهره گیری شده است. جمعیت مورد مطالعه ی پژوهش را تمامی مقاله های مرتبط با موضوع پژوهش شامل می شود. بدین منظور، پس از طراحی سؤالات پژوهش، جستجویی نظاممند بر اساس کلیدواژههای مرتبط- همپایی فناورانه، محصولات پیچیده، موتور توربوفن تجاری- در پایگ اهه ای داده Scopus ،SID ،ISC ،IEEE ،Science Direct و ه مچن ین با کمک موتور جستجوی های Elmnet, Googlescholar از میان مقالات انتشاریافته بین سالهای 1980 تا 2018 صورت گرفته است. با بررسی 31 مقاله از 172 مقاله ی اولیه، پژوهشگران 11 بعد و 92 مؤلفه را به عنوان عوامل مؤثر ب ر همپایی فناورانه موتورهای توربوفن تجاری ک ه در پ ژوهش های مختلف داخلی و خارجی به آن اشاره شده است، شناسایی کردند. ب ر اس اس ای ن عوام ل، چارچوبی جامع برای همپایی فناورانه موتورهای توربوفن تجاری در ایران، ارایه و اعتبارسنجی شده است. چارچوب پیشنهادی، می تواند به عنوان مبنایی برای سیاستگذاری کلان و نیز الگویی برای یادگیری در صنعت ذیربط، مورد توجه قرار گیرد.

طراحی و ساخت موتورهای توربینی از جمله فن آوری های پیشرفته است که در انحصار تعداد معدودی از کشورهاست. کاربرد موتورهای نسل چهارم در صنایع هوایی، گسترده است و با توجه به قابلیت های ویژة این نوع موتور، طیف وسیعی از هواپیماهای مسافربری بزرگ تا هواپیماهای نظامی را در بر می گیرد. پیچیدگی های فنی و هزینه های بالای ساخت موتور نسل چهارم از یک سو و نوپا بودن صنعت ساخت موتورهای توربینی در کشور از سوی دیگر، شناسایی ریسک های پروژه را به منظور برنامه ریزی برای پاسخ گویی به آنها و کاهش زیان های احتمالی پروژه، ضروری می سازد. هدف کلی این تحقیق، شناسایی، رتبه بندی، تحلیل و ارایة راه کارهای پاسخ گویی به ریسک پروژة ساخت موتور نسل چهارم است. نوع این تحقیق، براساس هدف، اکتشافی و کاربردی است. اجرای فرآیند تحقیق، بر اساس استاندارد عملی PMBOK، بوده است. به این صورت که ابتدا ریسک ها به کمک مصاحبة بسته با خبرگان طرح و بررسی مستندات، شناسایی شده است و سپس به منظور تحلیل کیفی، ریسک پرسشنامه ای براساس ماتریس احتمال و اثرPMBOK ، تدوین شده و ریسک های خُرد (فن آوری) و کلان (سیاسی، اقتصادی)، با توجه به میزان اثر بر اه داف سه گانه این طرح (هزینه، زمان و کیفیت)، رتبه بندی شده اند. برای درک علل وقوع ریسک های کلان (سیاسی، اقتصادی)، از تحلیل علل ریشه ای، استفاده شده و به کمک نمودار علت و معلول (ایشیکاوا)، روابط علّی و معلولی بین ریسک ها ، علل و آثار آن ها، توصیف شده است. سپس با تدوین چند سناریوی محتمل و ارزیابی وضعیت فن آوری های گلوگاهی در سطح کشور که از طریق تحلیل جذابیت توانمندی ریسک های خرد (فن آوری) صورت گرفت، در نهایت راه کارهایی برای پاسخ گویی به ریسک های این پروژه، ارایه شده است.