مسعود میرزابیگی

هدف نوشتار پیش رو توصیف، تبیین و بررسی نظام زمان، وجه و نمود در گویش خزلی از خانواده کردی جنوبی است. داده های پژوهش از بررسی فایل های صوتی به صورت پیکره ای، مصاحبه های هدایت شده و یادداشت های آوانویسی شده از گویشوران بومی روستاهای بخش کارزان در استان ایلام طی سال های 1397 تا 1398 گردآوری شده اند. به مانند بیشتر زبان های جهان، مقوله های زمان، وجه و نمود در این گونه زبانی نیز درهم تنیدگی و هم پوشانی ساختاری دارند؛ بنابراین، به مثابه مقوله ای با عنوان زمان–وجه - نمود بررسی شدند. تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد که در کردی خزلی زمان دستوری آینده هیچ گونه بازنمایی صرفی ندارد و تشخیص مفهوم این زمان تنها از راه قیدهای زمان آینده یا موقعیت بافتی ممکن است؛ افزون بر این، در گویش یادشده دو زمان گذشته و حال و پنج نمود تام، ناقص استمراری، ناقص غیر استمراری، کامل و ناکامل و پنج وجه اخباری، اخباری - تأکیدی، التزامی، امری و شرطی - آرزویی بازنمایی می شوند که از برآیند آن ها پانزده ساخت «زمان– وجه - نمود»ی به دست می آید. از این پانزده ساخت، چهار ساخت در زمان حال و یازده ساخت در زمان گذشته است. تمامی پانزده مورد ساخت فاعلی - مفعولی دارند.

هدف پژوهش حاضر توصیف، تبیین و بررسی تحلیلی/ ترکیبی بودگی مقوله های تصریفی فعل شامل زمان، نمود، وجه، جهت، قطبیت، مطابقه و سببی سازی در کردی خزلی از خانواده کردی جنوبی است. داده ها از بررسی فایل های صوتی به صورت پیکره ای، مصاحبه های هدایت شده و یادداشت های آوانویسی شده از گویشوران بومی روستاهای کارزان در استان ایلام طی سال های 1396 تا گردآوری شده اند. مقوله های زمان، وجه و نمود در این گونه زبانی هم پوشانی دارند؛ بنابراین، به مثابه یک مقوله بررسی شدند. نتایج نشان داد که مقوله زمان-وجه-نمود در این گونه زبانی به طور عمده به صورت ترکیبی و در مواردی هم به صورت ترکیبی و هم به صورت تحلیلی بازنمایی می شود.؛ افزون بر این، در کردی خزلی مقوله های قطبیت، جهت، مطابقه و سببی سازی نیز به طور عمده به صورت ترکیبی بازنمایی می شوند. میزان ترکیبی بودگی یک فعل براساس صورتی از فعل که بیشترین میزان ترکیبی بودگی را دارد، تعیین و براساس ارزش تعداد مقوله-در-واژه محاسبه می شود. این ارزش در این گونه زبانی 6 تا 7 به دست آمد که از این نظر کردی خزلی در زمره زبان های رایج دنیا رده بندی می شود.