رقیه رحیمی سرخنی

جستار حاضر با هدف نقد و شناسایی موارد قوت و ضعف معیار های شکلی و محتوایی کتاب "باستان شناسی ایران" به قلم مؤلفان بزرگوار دکتر کریم حاجی زاده و پرویز پور کریمی، انجام شده است. کتاب مذکور از نظر محتوا از جمله تألیفات نادر و پیشرو درزمینه ارتباط بین باستان شناسی و گردشگری در ایران به شمار می رود و دور از انتظار نیست که پیشگامی در طرح مباحث جدید موجب بروز برخی کاستی ها و نقص ها خواهد شد. مقاله حاضر بر آن است به بیان ویژگی ها و کاستی های محتوایی و نگارشیکتاب بپردازد. محور های اصلی این بررسی نقادانه، ارزیابی کتاب به عنوان منبع درسی بر اساس معیار های منابع درسی، انطباق مطالب کتاب با سرفصل مصوب شورای عالی برنامه ریزی، درستی یا نادرستی ارتباط مطالب با عنوان کتاب، کیفیت استفاده از منابع معتبر و جدید و بررسی اشتباهات چاپی غیر قابل چشم پوشی است. پیشنهاد مقاله حاضر آن است که کتاب یاد شده علی رغم محتوای غنی و تاثیر زیادی که در کاربردی کردن هرچه بیشتر دانش باستان شناسی در حوزه باستان شناسی و گردشگری دارد اما به نظر می رسد کاربرد آن به عنوان منبع تدریس در واحد درسی "باستان شناسی ایران" نیازمند بازنگری است.

از مهم ترین دغدغه های هر دانشی موضوع اصطلاح شناسی در آن است. اصطلاح شناسی، مطالعه مفاهیم تخصصی و نحوه استفاده از آن ها در یک حوزه علمی است. مس أله در این پژوهش، تشویش نوشتن و به طور کلی مس أله مندی نوشتن در حوزه علم باستان شناسی و هدف آن ارائه تصوی ری دقیق از اصطلاح شناسی دوره نوسنگی در روند گذار از مصرف غذا به تولید غذا است . این نوشتار تلاش دارد، مشکلات ناشی از تعدد و کثرت معادل ها را مورد بررسی قرار داده و پیشنهادهایی در جهت یکسانی و یکنواختی آن ها مطرح کند. برخی از واژه های تخصصی فرأیند نوسنگی شدن، در پس پویایی الگوواره های باستان شناسی و در گذر از باستان شناسی تاریخی-فرهنگی به باستان شناسی فرآیندی و پس از تغییر رویکرد های آستانه ای به رویکرد های فرآیندی و بلندمدت شکل گرفته اند؛ اما باستان شناسی ایران هنوز نتوانسته با این پویایی همگام شود. تصویری که از این طریق برای کاربران علم باستان شناسی ایجاد می شود، تصویری ایستا از علم است و این نتیجه گیری را درپی دارد که علم، پدیده ای ساکن و تغییر ناپذیر است. این پژوهش با هدف نشان دادن مشکلات و کمبود هایی نوشته شده که می تواند در زمینه انتقال دانش باستان شناسی، بدون آماده سازی زبان علمی، ایجاد شود. یکی از دلایل پرداختن به این موضوع، نیاز به انتقال دانش جدید است. از آنجایی که در دوره ای مهم از پژوهش های باستان شناختی در ایران به سر می بریم که دوران گذار از رویکرد های سنتی به فرآیندی است و مطالعه فرآیند نوسنگی شدن در بسیاری از مناطق ایران در آغاز راه قرار دارد، لازم است که به مباحثی مانند اصطلاح شناسی تخصصی این دوره، پرداخته شود. این نوشتار یک مطالعه کیفی به روش توصیفی-تحلیلی است که در آن ابتدا به توصیف برخی از مفاهیم و شاخص های آن پرداخته شده و سپس پیشنهادهایی در ایجاد و معادل سازی اصطلاحات ارائه شده است.