ساغر شریفی

کتاب فرهنگ نویسی: مبانی نظری و کاربردی حاوی مقالاتی در باب فرهنگ نویسی به قلم گروهی از فرهنگ نویسان معروف و معتبر است. فرهنگ نویسی مدرن در ایران علمی نوپاست و آثار منتشرشده در این حوزه در زبان فارسی اندک اند. این امر و نیز وجود برخی اشکالات در انتخاب و ترجمه این مقالات نگارنده را بر آن داشت تا ضمن برشمردن نکاتی چند، نظر خواننده را به پاره ای از این موارد جلب و وی را در انتخاب اثری مناسب با نیازهای خود یاری نماید. در این مقاله، ویژگی های این کتاب از دو جنبه صوری و محتوایی مورد بررسی قرار گرفته و بیان شده است که اشکالاتِ موجود عمدتاً به انتخاب مقالات و هم سطح نبودن آنها، اشتباه بودن برخی معادل گذاری ها و عدم رعایت یکدستی در آن مربوط می شود.

با آنکه فرهنگ نویسی در ایران پیشینه ای طولانی دارد، در تهیه فرهنگ های فارسی، زبانِ نوشتار همواره بسیار بیش از زبان گفتار مورد توجه قرار گرفته است. لذا پیش از هر چیز، باید انتشار فرهنگ هایی همچون فرهنگ فارسی گفتاریرا مغتنم شمرد. حال باید دید که فرهنگ موردبحث تا چه حد می تواند نیازهای کاربر را در دستیابی به اطلاعات موردنظر برآورده سازد. در زیر به برخی از ویژگی های فرهنگ فارسی گفتاری می پردازیم.

فرهنگ اصطلاحات و عبارات رایج فارسی (فارسی – انگلیسی)، تألیف استاد دکتر محمدرضا باطنی با دستیاری زهرا احمدی نیا در سال 1392 توسط انتشارات فرهنگ معاصر در 1089 صفحه به چاپ رسیده است. در زبان انگلیسی فرهنگ های متعددی وجود دارند که مدخل های آنها به شرح اصطلاحات و ترکیبات زبان اختصاص دارد. فرهنگ اصطلاحات کالینز کوبیلد[1]، فرهنگ اصطلاحات کمبریج[2] و فرهنگ اصطلاحات امریکن هریتیج[3]نمونه هایی از این گونه فرهنگ ها هستند. با توجه به اینکه تعداد این فرهنگ ها در ایران بسیار کمتر از فرهنگ های انگلیسی به فارسی است، انتشار چنین فرهنگی پدیده ای است درخور توجه.

متأسفانه تاکنون برآورده کردن نیاز مخاطب در فرهنگ های فارسی چندان مورد توجه قرار نگرفته است. هدف این مقاله بررسی پنج فرهنگ عمومی یک زبانة فارسی، یعنی لغت نامة دهخدا، فرهنگ فارسی معین، فرهنگ فارسی عمید، فرهنگ فارسی امروز و فرهنگ سخن، از منظر برآورده ساختن نیاز کاربران و میزان رضایت آنان از این فرهنگ هاست. برای دستیابی به این مقصود، کاربران مورد نظر به سؤالات پرسش نامه ای پاسخ دادند، با برخی از آنان مصاحبه ای انجام شد و نتایج به دست آمده با استفاده از آزمون های آماری محک خورد. اصول کلی این تحقیق شامل شناسایی نیازهای ارجاعی کاربران، میزان رضایت آنان از فرهنگ ها و بررسی رابطة این نیازها با متغیرهای اجتماعی، همچون سن کاربران، میزان تحصیلات و نیز رشتة تحصیلی آنان، بوده است. در این تحقیق، مشخص شد که رشتة تحصیلی کاربران، در میزان استفادة آنان از فرهنگ، یافتن اطلاعات در بخش های مرتبط در فرهنگ، و همچنین رضایت کاربران از فرهنگ های موجود، عامل مؤثر و تعیین کننده است.

فرهنگ همایندهای پویا (انگلیسی- فارسی)، محمدرضا باطنی و دستیاران، انتشارات فرهنگ معاصر، 1388، 1264 صفحه

در این نوشتار سعی بر آن بوده است تا برخی از ویژگی های این فرهنگ در سطح کلان ساختار و خرد ساختار بررسی و نقد شود. هر چند استقصا در این باب نیازمند مداقه و صرف وقت بیشتر است، امیدوارم بررسی با همین دامنه نسبتا تنگ در شناساندن این فرهنگ به مخاطب فارسی زبان راه گشا باشد ...