محمدمهدی ضابطی جهرمی

فیلم مستند از ابتدای پیدایش، ادعای پیوند با جهان واقع و روایت درباره ی آن را داشته است. این روایت که محصول بازنمایی جهان واقع است، به شیوه های گوناگونی رخ می دهد. اما در شیوه ی شاعرانه، آیا بازنمایی، روایت بی واسطه واقعیت است؟ کدام ویژگی نسبت «شاعرانه بودن» را به این شیوه اطلاق می کند؟ بی گمان «تخیل» و «تجسم ذهنیت» مستندساز در روایت و بازنمایی شاعرانه ی موضوع مستند، نقش به سزایی را ایفا می کند. هر اثر هنری دارای نشانه هایی هم از «دنیای واقعی» و هم «جهان متن» است. برای پی بردن به جایگاه بیان شاعرانه و تبیین حوزه ی کارکردی آن در مستند شاعرانه، ابتدا باید تعریفی از شعر بدهیم و حدود و ثغور آن را مشخص کنیم. این پژوهش به روش تحقیق اسنادی-کتابخانه ای صورت گرفته است. دسته بندی ویژگی ها و شاخصه های زیبایی شناسانه و تکنیکی، بیان شاعرانه در فیلم های مستند، ترسیم ظرفیت های بیانی این شیوه در ساخت مستندهای تلویزیونی مطابق با فرهنگ ایرانی-اسلامی و ظرفیت های بیانی آن در قالب برنامه های آیینی، حماسی و مذهبی در گاه شمار مناسبتی برنامه های سیمای جمهوری اسلامی ایران، از اهداف این تحقیق به شمار می رود. پس از تحلیل موارد نمونه ، ویژگی های مستند شاعرانه مانند تجربه گرایی در کل ساختار فیلم، فضاسازی شاعرانه در نوع روایت، موسیقی، صداگذاری، نورپردازی، صحنه پردازی و تدوین پویا به دست آمد. از میان شیوه های متنوعی که برای ساخت فیلم مستند به کار می رود، تلویزیون می تواند بزرگ ترین جایگاه کاربرد بیان شاعرانه در مستند باشد و از ظرفیت های این شیوه بهره برداری کند. به نظر می رسد پژوهش در زمینه ی شیوه ی بیان شاعرانه در فیلم مستند می تواند موجب رسیدن به درک روشن تری از جایگاه فیلم مستند شاعرانه با توجه به تحولات تکنیکی و گونه ای امروز تلویزیون، به دست دهد و علاقه ی فیلم سازان مستند را به این زمینه ی خاص بیشتر کند.