عارف جعفری چگنی

رسانه ها برای تقویت هویت فرهنگی مشترک و ایجاد همگرایی بین ملت ها، عنصر بسیار تأثیرگذاری در دیپلماسی فرهنگی بین کشورها هستند. هدف این مقاله شناخت و معرفی بایسته های همکاری مطلوب رسانه ای میان کشورهای فارسی زبان (ایران، افغانستان و تاجیکستان)، برای توسعه طرح های رسانه ای در قالب تولید و توزیع محصولات رسانه ای با تأکید بر راه اندازی تلویزیون مشترک است. در این مقاله، پس از مصاحبه با کارشناسان و فعالان رسانه ای در زمینه کشورهای فارسی زبان، اطلاعات و داده های جمع آوری شده از طریق روش تحلیل مضمون، سامان بخشی و صورت بندی شده اند. در این خصوص با استفاده از نرم افزار ویژه کدگذاری تحقیقات کیفی (MAX QDA) داده ها و کدها ذیل مقوله ها و زیر مقوله ها طبقه بندی شده و در قالب جداول ارائه شده است. مضامین به دست آمده، ذیل سه مقوله اصلی تبیین شده اند: «نقاط قوت موجود در عملکرد و ساختار رسانه ای سه کشور، نقاط ضعف موجود در عملکرد و ساختار رسانه ای سه کشور، الزامات همکاری رسانه ای میان سه کشور». براساس یافته ها، می توان با تأکید بر موضوعات فرهنگی و هویّتیِ کشورهای فارسی زبان، به تولید و پخش محصولات رسانه ای، در رسانه های داخلی این کشورها مبادرت کرد. فرایند همکاری رسانه ای میان کشورهای فارسی زبان، باید بر اساس ایجاد واحد پشتیبانی و سازوکار تبادل برنامه های رادیویی و تلویزیونی به عنوان یک بانک اطلاعات متنوع و کاربردی در تولید و پخش برنامه ها برای مخاطبان این کشورها باشد.

در این پژوهش، معیارهای حرفه ای تولید و پخش برنامه های گفت وگومحور صداوسیما، در زمینه های چگونگی بازنمایی پیام ها و تکنیک های به کار گرفته شده در یک گفت وگوی تلویزیونی، مورد توجه قرار گرفته است. برنامه " سختانه" به دلیل رویکرد گفت وگوهای سخت تلویزیونی، مورد توجه این پژوهش است. در این پژوهش، نُه قسمت از  برنامه سختانه پس از مشاهده، به شیوه مقوله بندی در تحلیل محتوای کیفی، ارزیابی شده، همچنین داده های کیفی به دست آمده که حاصل مصاحبه با کارشناسان و فعالان رسانه ای در زمینه برنامه های تلویزیونی است، با استفاده از روش تحلیل مضمون داده های کیفی، تحلیل و واکاوی شده است. تمرکز بر مسائل چالش برانگیز حوزه فرهنگ در برنامه سختانه، نسبت به سایر موضوع ها، اولویت بیشتری دارد که در موارد بسیاری می توان آن را به حوزه های سیاسی نیز تسرّی داد؛ این پیوند موضوع ها و مباحث فرهنگی را با امر سیاسی در ایران به تصویر می کشد. در برنامه سختانه، که یک طرح گفت وگوی چالشی و سخت معرفی شده، رویکرد بی پرده و شفاف، بدیهی و لازم تلقی می شود. برای پیشبرد رویکرد شفافیت در برنامه های گفت وگومحور، صداوسیما در شرایط حضور رقبای جدی در خارج و داخل کشور، نیازمند بازنگری در خطوط قرمز نامشخص و غیرهمسان در تهیه و پخش برنامه های چالشی و سخت است. بازتاب مطلوب برنامه های گفت وگومحور و اقناع مخاطبان نخبگانی که به نوعی مرجع فکری برای سایر طبقات اجتماعی محسوب می شوند، می تواند حتی به صورت حداقلی، اقناع سایر مخاطبان عمومی را تسهیل کند.