سینا سلمان زاده

در عصر حاضر مهم ترین چالش شهر تهران موضوع حریم و اداره آن است. حریم کلان شهر تهران به دلیل گستردگی فضایی-کالبدی، با پیچیدگی ها و آسیب های بسیاری در ابعاد مختلف مدیریتی، زیست محیطی، اجتماعی، اقتصادی و کالبدی روبرو می باشد. تداوم این آسیب ها نوعی ناپایداری را به همراه داشته است که این موضوع را به مسئله ای محلی و ملی تبدیل کرده است. لذا تحقق راهبرد صیانت و توسعه پایدار منوط به رفع چالش و آسیب های مذکور و برپایی مدیریت یکپارچه می باشد ، امری که می تواند به عنوان یک راهبرد اساسی مورد توجه مدیران و سیاست گذاران شهری قرار بگیرد.لذا، هدف از این مقاله بررسی آسیب های پیش روی حریم کلان شهر تهران می باشد. نوع تحقیق توصیفی -تحلیلی می باشد که برای تجزیه وتحلیل آسیب های یاد شده از تکنیک دیمتل فازی استفاده شده است. یافته های تحقیق بیانگر آن است که مؤلفه مدیریت و زیست محیطی جز مهم ترین آسیب ها در حریم کلان شهر تهران می باشند. همچنین نتایج حاصل از شاخص ها نشان می دهد که افزایش جمعیت شهرها و روستاهای واقع در پهنه حریم، تداوم سوداگری زمین، افزایش تخریب و دست اندازی به دره های طبیعی، رشد بی رویه سکونت گاه های خرد در اطراف شهر تهران و محدوده حریم و عدم مدیریت یکپارچه در ساماندهی سکونتگاه های اطراف کلان شهر تهران جز مهم ترین آسیب های پیش روی حریم کلان شهر تهران هستند.

یکی از مشکلاتی که کشورهای در حال توسعه در محلات و مناطق شهری خود با آن مواجه هستند ، سکونتگاه های غیر رسمی می باشد ، در کشور ما نیز اسکان غیر رسمی با رشدی سریع تر از رشد شهرنشینی به تعبیری رسمی ، مواجه بوده است ؛ برآورد می شود که یک پنجم جمعیت شهری در اینگونه سکونتگاه ها مستقر باشند ، رشدی که با مهاجرت از روستاها به شهرهای کوچک و بزرگ را تشکیل می دهد و کمبود اساسی در شاخص کمی این گونه سکونتگاه ها مشاهده می شود ، بدین ترتیب مقاله ی حاضر با روش توصیفی – تحلیلی و با افزایش کیفیت زندگی در سکونتگاه های مزبور برای تحلیل داده ها و جهت گردآوری اطلاعات در قسمت مفاهیم ، دیدگاه ها و مبانی نظری مرتبط با موضوع تحقیق استفاده شد و با مراجعه به طرح های توسعه ی شهری معیارها و شاخص های کمی استخراج شده است ، نتایج پژوهش در جدول ترکیبی ارزیابی و سنجش سوات نشان می دهد : به جهت افزایش کیفیت زندگی در سکونتگاه غیر رسمی محله اسلام آباد ، با توزیع مجدد جمعیت و ارائه تسهیلات جهت نوسازی و بهسازی محله و...ارائه داد .

تحقق مدیریت یکپارچه حریم شهری یکی از علل اصلی مؤثر بر یکپارچگی ساختار مدیریت شهری است. پژوهش حاضر با هدف بررسی جایگاه مدیریت یکپارچه حریم شهر تهران به روش توصیفی - تحلیلی تدوین شده و برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش تلفیقی  swot-dematel استفاده شده است. با استفاده از نظرات کارشناسان و خبرگان؛ مهمترین نقاط ضعف، قوت، فرصتها و تهدیدهای پیش روی مدیریت یکپارچه حریم شهر تهران جامعه استخراج شدند. نتایج تحقیق در بخش D+R ،بین عوامل داخلی نشان میدهد که افزایش ناپایداری زیستمحیطی با کسب بیشترین امتیاز 7/88 و عدم تطبیق محدوده پیشنهادی با قوانین موجود با کسب امتیاز 7/40 در جایگاه اول و دوم واقع شده اند و اثرگذاری بیشتری در کاهش مدیریت یکپارچه این پهنه دارند. در بخش قوت ها نیز نتایج گویای آن است که عملیات سازی حریم مصوب پایتخت در طرح جامع شهر تهران و تنوع بسترهای محیطی در توسعه گردشگری با بیشترین وزن های حاصل از دیمتل در جایگاه های اول و دوم واقع شده اند و اثرگذاری بیشتری در مدیریت آن دارند. از سوی دیگر نتایج عوامل خارجی نشان می دهد که عدم یکپارچگی در مدیریت پهنه در جایگاه اول و عدم هماهنگی میان تصمیم گیران، مجریان و تصمیم سازان در مدیریت یکپارچه حریم پایتخت از عمده ترین و اثرگذارترین تهدیدات پیش روی محدوده مطالعاتی است. در نهایت از مهمترین فرصت های پیش رو می توان به مؤلفه های حمایت طرح های توسعه شهر تهران از پهنه مذکور و وجود مناطق گردشگری در این محدوده اشاره کرد.

بهبود عملکرد محله ای در ایران با بهره گیری از قوانین شهری که در قالب مشارکت نهاد ها و سازمان های محلی مورد توجه بوده است چنانچه این مشارکت و تغییر در بهبود آن به نفع ساکنان محلی و فرصتی بهتر برای دست یابی به جامعه ای ایده آل و متعالی است . این تحول با بهره گیری از ظرفیت های محله ای قابل انجام است و نقش بازیگران و کنشگران شهری در محله را ضروری می سازد در پژوهش حاضر ، به لحاظ نوع هدف کاربردی ، به لحاظ ارزیابی و تحلیل قوانین توصیفی – تحلیلی می باشد به منظور بررسی بهبود عملکردی محله ی راه ری با استفاده از قوانین و مقررات شهرسازی ، از اسناد حقوقی و قانونی و منابع معتبر علمی چاپی و الکترونیکی استفاده شده است . هم چنین به منظور تجزیه و تحلیل داده های مورد نظر از روش تحلیل محتوای قوانین بهره گرفته شده است. با توجه به بررسی های به عمل آمده قوانین و مقررات شهرسازی در قالب نقش تسهیل گر و سازنده ای می تواندچالش های و موانع حقوقی و قانونی تحقق ِ بهبود عملکردی محله ی راه ری در بستر نظام حقوقی ایران را با فراهم کردن ساز و کارهای لازم و پیش نیازها و زیرساخت ها به صورت منسجم ، عملکرد مقررات و قوانین در حوزه های آلودگی های صوتی ، هوا ، حفاظت از محیط زیست و تجدید نظر در اجرای قوانین عملکرد محله را در بهبود بخشید .

طی سال های اخیر، توجه به آسیب های اجتماعی در فضاهای شهری بسیار افزایش یافته و این امر بر کم و کیف زیست پذیری تأثیر گذاشته است. شهر شاهین دژ به عنوان شهری کوچک اندام با آسیب های اجتماعی مواجه بوده و به همین دلیل بررسی آن از ضرورت و اهمیت خاصی برخوردار است. هدف این پژوهش به دنبال شناسایی میزان اثرگذاری آسیب های اجتماعی بر زیست پذیری شهر شاهین دژ و اثرپذیری از این شهر است. این پژوهش کاربردی و توصیفی-تحلیلی است. نتایج پژوهش براساس دیدگاه های شهروندان نشان می دهد وضعیت بیشتر شاخص های مورد مطالعه کمتر از 3 است و زیست پذیری در شهر مورد مطالعه در وضعیت خوبی قرار ندارد. همچنین نتایج حاصل از روش دیمتل فازی براساس دیدگاه خبرگان و برنامه ریزان شهری نشان می دهد، شاخص های آسیب های اجتماعی مانند بیکاری با امتیاز 93/4، بیگانگی و بی هویتی اجتماعی با امتیاز 64/4 و مدیریت ناکارآمد با امتیاز 57/4 به ترتیب در جایگاه های اول تا سوم از لحاظ اهمیت واقع شده اند و نقش مهمی در کاهش زیست پذیری شهر شاهین دژ دارند؛ بنابراین در بخش علی یافته های پژوهش مشخص شد که درآمد نامناسب، نابرابری اجتماعی و بیکاری در جایگاه های نخست واقع شده اند و نشان دهنده میزان اثرگذاری آن ها بر زیست پذیری فضاهای شهری و شاخص های اثرپذیر هستند. همچنین در بخش معلول نتایج گویای آن است که کمبود امکانات بهداشت و سلامت جزء اثرپذیرترین شاخص ها و متأثر از مؤلفه های اثرگذار هستند. در پایان کار با هدف کاربردی سازی پژوهش و بهبود زیست پذیری در راستای کاهش آسیب های اجتماعی راهکارهایی ارائه شده است.

زیست پذیری یکی از رویکردهای جدید در راستای کاهش مشکلات زیست محیطی، اقتصادی، اجتماعی شهرها بر مبنای ظرفیت ها و نیازهای آن است. ازآنجا بافت های فرسوده با مشکلات اقتصادی، کالبدی، زیست محیطی و ... مواجه اند، توجه به رویکرد زیست پذیری و استانداردهای آن در کاهش مشکلات فوق و ارتقای کیفیت زندگی و کارآمدی مدیریت شهری مؤثر است. پژوهش حاضر باهدف، تحلیل شاخص های زیست پذیری در بافت فرسوده شهر شاهین دژ تدوین شده است. این مقاله از نوع روش توصیفی-تحلیلی و ازلحاظ هدف کاربردی است. این پرسشنامه بین 25 نفر به صورت تصادفی ساده بین متخصصان و مدیران شهری در دسترس، توزیع گردید و پنج عامل از عوامل مؤثر بر زیست پذیری شهر شاهین دژ (اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی، کالبدی و مدیریتی) مورد بررسی قرار گرفتند. برای تجزیه وتحلیل داده ها از روش ای اچ پی فازی استفاده شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که در بخش اجتماعی، شاخص میزان مشارکت (229/0)؛ در بخش اقتصادی، میزان درآمد و هزینه خانوار (211/0)، در بخش مدیریتی، ایجاد تسهیلات مالی برای ساکنان بافت (185/0)؛ در بخش کالبدی، میزان فشردگی و ریزدانگی ساختمان ها در بافت (138/0) و در بخش زیست محیطی شاخص کمیت و توزیع پراکنش فضای سبز در سطح بافت های فرسوده (230/0) از اهمیت بیشتری قرار دارند و نشان دهنده میزان اهمیت هر یک از آن ها در زیست پذیری بافت های فرسوده است. در پایان نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدها پیش روی زیست پذیری شهر شاهین دژ موردمطالعه قرار گرفتند.

مروزه بیشتر شهرها گریبان گیر بافت های فرسوده هستند که در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، مدیریتی، کالبدی و زیست محیطی مشکلاتی را برای شهرها فراهم ساخته است. وجود این معضلات و نبود استراتژی های مدون و روشن در خصوص مدیریت و برنامه ریزی برای بافت های فرسوده سبب شده است تا این مشکلات دوچندان شود. لذا از میان انواع رویکردهای مداخله در بافت های مذکور بازآفرینی شهری جهت ملاحظات توأمان اقتصادی، اجتماعی، کالبدی، زیست محیطی و غیره نسبت به سایر رویکردها زمینه را برای حرکت به سوی شهر پایدار فراهم می کند. هدف از این مقاله ارزیابی بافت های فرسوده با رویکرد بازآفرینی شهری در شهر میاندوآب است که با روش تحقیق توصیفی-تحلیلی مورسی بررسی قرار گرفت. بدین منظور در این پژوهش برای جمع آوری اطلاعات موردنظر از روش مشاهده، کتابخانه ای و پرسشنامه و همچنین برای تجزیه وتحلیل یافته ها از روش ترکیبی SWOT-AHP و برای رتبه بندی استراتژی ها از روش FAHP و برای بررسی رابطه معناداری متغیرها از مدل معادلات ساختاری SMART PLS استفاده شد. جهت سنجش روایی و پایایی پرسشنامه از پیش آزمون و ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد و کلیه مؤلفه های تحقیق مورد تأیید قرارگرفته شد. نتایج تحقیق نشان می دهد که راهبرد غالب بر محدوده موردمطالعه از نوع تهاجمی (SO) که با امتیاز 256/0 نشان از برتری آن در مقایسه با سایر راهبردها هست. این راهبرد نشان دهنده این است که بازآفرینی بافت فرسوده شهر میاندوآب با فرصت ها و قوت های زیادی برای غلبه بر تهدیدها و ضعف ها روبه رو است. نتایج معادلات ساختاری نشان می دهد مؤلفه های پایداری اقتصادی، شفافیت قوانین و مقررات و همکاری و تعامل میان بخشی رابطه معنادار و مطلوبی با توسعه مشارکت وجود دارد.