فاطمه عبدپور

زمینه و هدف: پژوهش حاضر با هدف اثربخشی آموزش کنترل قلدری بر رفتارهای ارتقاءدهنده سلامت نوجوانان قلدر با نقش واسطه ای حمایت اجتماعی ادراک شده انجام شد. مواد و روش ها: طرح پژوهش نیمه آزمایشی به شیوه پیش آزمون- پس آزمون و پیگیری یک ماهه با گروه کنترل بود. جامعه آماری شامل نوجوانان ۱۴ تا ۱۷ ساله منطقه ۱۷ مدارس دولتی شهر تهران بود. تعداد ۴۰ نفر از نوجوانانی که ملاک های ورود به پژوهش را داشتند و نمره بالایی در پرسشنامه قلدری هارتر کسب کردند به صورت تصادفی انتخاب و در دو گروه آزمایش و کنترل گمارده شدند. ابزارهای پژوهش شامل پرسشنامه حمایت اجتماعی زیمت و همکاران (۱۹۸۸) و رفتارهای ارتقاءدهنده سلامت والکر و همکاران (۱۹۸۷) بود که در سه مرحله پیش آزمون- پس آزمون و پیگیری یک ماهه توسط هر دو گروه تکمیل شد. برنامه آموزش کنترل قلدری در ۸ جلسه ۹۰ دقیقه ای برای گروه آزمایش اجرا شد. برای تحلیل داده ها از مدل یابی ساختاری با رویکرد حداقل مربعات جزئی در قالب الگوی چند نشانگر چند پاسخ به کمک نرم افزارهای SPSSV۲۲ و SmartPLSV۳.۳ استفاده شد. یافته ها: نتایج پژوهش نشان داد آموزش کنترل قلدری اثر مستقیم و معنی داری بر حمایت اجتماعی و رفتارهای ارتقاءدهنده سلامت در هر دو مرحله پس آزمون و پیگیری داشت. همچنین نتایج نشان داد آموزش کنترل قلدری به واسطه حمایت اجتماعی اثر غیر مستقیم و معنی داری بر رفتارهای ارتقاءدهنده سلامت دارد. در مجموع مدل پژوهش در مرحله پس آزمون ۵۱ درصد و در مرحله پیگیری ۵۴ درصد از واریانس رفتارهای ارتقاءدهنده سلامت را تبیین نموده است. نتیجه گیری: بر اساس نتایج حاصل از این پژوهش می توان گفت مدل اثربخشی آموزش کنترل قلدری بر رفتارهای ارتقاءدهنده سلامت با نقش واسطه ای حمایت اجتماعی ادراک شده از برازش مطلوبی برخوردار است و لذا آگاهی معلمان، والدین، روان شناسان، مشاوران و سایر متخصصان تعلیم و تربیت از این متغیرها می تواند کمک کننده باشد.

قلدری و قربانی شدن از جمله آسیب های اجتماعی هستند که مدارس امروزی با آن ها مواجه هستند و پژوهش در این حیطه حائز اهمیت است. بنابراین هدف از پژوهش حاضر نقش سبک های دلبستگی و خودکارآمدی در پیش بینی قلدری و قربانی شدن دانش آموزان مدارس متوسطه بود. پژوهش حاضر توصیفی و از نوع مطالعات همبستگی می باشد. به این منظور تعداد 330 دانش آموز (134 پسر و 196 دختر) از مدارس متوسطه شهر دهدشت به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب شدند و پرسشنامه های قلدری ایلی نویز، خودکارآمدی عمومی شوارزر و جروسالم و سبک های دلبستگی هازن و شاور را تکمیل کردند. برای تحلیل داده ها از روش های همبستگی پیرسون و رگرسیون چندمتغیری به کمک نرم افزار SPSS V19 استفاده شد. نتایج همبستگی پیرسون نشان داد بین خودکارآمدی و دلبستگی ایمن با قلدری و قربانی شدن رابطه منفی و معنی داری وجود دارد. اما دلبستگی ناایمن اجتنابی و ناایمن دوسوگرا با قلدری و قربانی شدن رابطه مثبت و معنی داری داشتند. همچنین 19 درصد از واریانس قلدری توسط متغیرهای خودکارآمدی، دلبستگی ایمن و دلبستگی ناایمن دوسوگرا تببین شد و 16 درصد از واریانس قربانی شدن به وسیله خودکارآمدی و دلبستگی ایمن تبیین شد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داده است که متغیرهای خودکارآمدی، دلبستگی ایمن و ناایمن دوسوگرا نقش معنی داری در پیش بینی قلدری و قربانی شدن دانش آموزان دارند و برنامه ریزی جهت آگاهی معلمان، مدیران و والدین از این متغیرها برای پیشگیری و کاهش قلدری و قربانی شدن در مدارس ضروری می باشد.