امیرحسین نادعلی جلوخانی

افزایش جمعیت و به تبع آن گسترش شهرنشینی موجب افزایش تعداد پروژه های عمرانی در کلان شهرها شده است. اجرا و مدیریت پروژه های مختلف ازجمله پروژه های عمرانی، دارای موارد مبهم و ناشناخته فراوانی است و با توجه به ویژگی های خاص هر پروژه و شرایطی که در شهرداری ها می باشد ریسک پروژه بر اهداف پروژه تأثیر می گذارد. هدف این پژوهش، بررسی تحلیلی تأثیر مؤلفه های ساختار شکست ریسک بر اهداف پروژه های عمرانی شهرداری شامل رضایت شهروندان، هزینه، زمان، کیفیت، محدوده و ایمنی با استفاده از شبکه باور بیزین است. در این پژوهش کاربردی، شیوه گردآوری داده ها-توصیفی پیمایشی از نوع همبستگی و جامعه آماری بر اساس نمونه گیری هدفمند مطابق با جامعهٔ متخصص در شهرداری اصفهان مرتبط با موضوع 45 مدیر، معاون، مسؤول مرتبط و متخصص انتخاب شدند. زمان پژوهش برای شناسایی ریسک پروژه ها سال 1395 تا پایان 1397 را در بر می گیرد، ابزار مورداستفاده در پژوهش پرسشنامه است که اطلاعات جمع آوری شده با استفاده از تدوین ساختار شکست ریسک پروژه ها جهت دسته بندی و شناسایی ریسک ها و ماتریس پذیرش ریسک مورد استفاده قرار گرفت. جهت اعتبار سنجی از مدل سازی معادله ساختاری به روش حداقل مربعات جزئی و در خصوص ارزیابی تأثیر هم زمان ابعاد ریسک بر اهداف پروژه ها از مدل سازی احتمالی علت و اثر بر مبنای الگوی باور بیزین صورت پذیرفته است. تحلیل داده های این پژوهش نشان داد که مؤلفه های ریسک پروژه ها، تأثیر مثبتی روی اهداف پروژه ها دارد. نوآوری و ویژگی این پژوهش تلفیق مدل سازی معادلات ساختاری با شبکه باور بیزین و استفاده از تکنیک تجزیه وتحلیل حالات خطا و آثار ریسک در ساختار شکست ریسک می باشد که در فرآیند مدیریت ریسک منجر به رفع عدم اطمینان بین روابط ابعاد ریسک و دقیق سازی اولویت بندی و تحلیل ابعاد ریسک ها شده است.

امروزه شیوه درست مدیریت ریسک پروژه ها یکی از مهم ترین گام های مدیریت پروژه در سازمان های پروژه محور است؛ ازاین رو هدف پژوهش حاضر تببین مدل تأثیر ابعاد مختلف مؤلفه های ساختار شکست ریسک بر اهداف پروژه های عمرانی شهرداری اصفهان است. پژوهش حاضر ازحیث هدف، کاربردی و براساس شیوه اجرا و گردآوری داده ها، توصیفی پیمایشی از نوع هم بستگی است. جامعه آماری پژوهش براساس نمونه گیری هدفمند در مناطق پانزده گانه شهرداری اصفهان تنظیم شده است. ساختار شکست ریسک با استفاده از مصاحبه با سؤالات باز و نیمه ساختاریافته، تدوین شده است. برای گردآوری داده ها از پرسش نامه ای استفاده شده که روایی است و پایایی آن تأیید شده است. بعد از تأیید نرمال بودن داده ها از تکنیک مدل یابی معادلات ساختاری PLS برای بررسی فرضیات در سطح سوم ساختار شکست ریسک پروژه های عمرانی شهرداری اصفهان برای تحلیل میان سطحی فرضیات استفاده شده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد در سطح سوم ساختار شکست ریسک 28 متغییر به منزله فرضیه اصلی تأثیر مثبت و معناداری دارند؛ همچنین از 131 فرضیه فرعی پژوهش، 32 متغیر تأثیر مثبت و معناداری دارند و دسته ریسک حاصل از مشاور دارای تأثیر مثبت و معنی داری بر اهداف پروژه است؛ همچنین نتایج نشان می دهد دسته ریسک حاصل از طراحی فاز یک پروژه ها بر طراحی فاز 2 بیشترین تأثیر مثبت و معنی دار را دارد.

هدف پژوهش حاضر، طراحی ساختار شکست ریسک و اولویت بندی سطوح آن در شهرداری اصفهان بوده و در این راستا، ارائه اهداف پروژه های عمرانی در مدیریت ریسک پروژه ها مورد توجه قرار گرفته است. این پژوهش در خصوص تعیین ساختار شکست ریسک از طریق مطالعات تطبیقی، مصاحبه نیمه ساختار یافته و پرسشنامه حاصل شد و در انتهاء اولویت بندی سطوح ساختار شکست ریسک، اهداف پروژه ها توسط تکنیک تاپسیس فازی سلسله مراتبی بهبود یافته انجام گرفت. با توجه به اینکه در تاپسیس کلاسیک مقدار میانگین و انحراف از استاندارد، معیار کاملی برای مقایسه دو عدد فازی نیستند در این راستا جهت رفع این نقیصه از ضریب تغییر استفاده شده است. این پژوهش توصیفی از نوع پیمایشی و با ماهیت کاربردی و از نظر زمان مقطعی است. ابزار گردآوری داده ها شامل مرور مستندات، تکنیک دلفی و پرسشنامه های محقق ساخته از طریق ترسیم نردبان انتزاعی است که روایی صوری و محتوایی آن به روش لاوشه و پایایی آن توسط شیوه تعیین همسانی درونی مورد تایید قرار گرفت و به طور کلی 29 دسته ریسک در سطح سوم شناسایی گردید که در سه سطح طبقه بندی شده و در دو سطح دوم و سوم اولویت بندی گردیده است.