جهانبخش سالاریان

یک وکیل خوب ، قبل از هر چیز باید روانشناس خوبی باشد، اگر کمی جامعه شناسی و اقتصاد هم بداند و آن را با فن سخنرانی تلفیق نماید و قدرت ، اعتماد به نفس را هم نیز به عنوان چاشنی کار در کف داشته باشد خورشید در سرزمین زندگی او غروب نخواهد کرد. به طور کلی وکلای دادگستری علاوه بر الزامات و مسئولیت های حرفه ای خود در مقابل موکل خود دارای الزاماتی نیز در قبال محاکم دادرسی و طرف موکل و همچنین در قبال تشکیلات صنفی خود تحت عنوان وکیل دادگستری هستند. الزامات حرفه ای وکلا دادگستری شامل مواردی از جمله امانت داری و حفظ اسرار موکل و رعایت قوانین و مقررات موضوعه و عدم قصور در انجام موضوع وکالت و حضور در جلسات دادرسی و عدم اطالعه دادرسی و صداقت و راستگویی در مقابل موکل و دستگاه قضایی و عدم تبانی با طرف مقابل و عدم خیانت به موکل، و دفاع قانونی از حقوق موکل و رعایت غبطه و مصالح نامبرده و سایر موارد تصریح شده در قوانین است.

دو عبارت «محاکمة عادلانه» و «آیین ملک داری و اصول دادگری» به یک معنا گرفته شد و هریک به جای دیگر به کار رفت. هیچ کس بدون محاکمة عادلانه از حیات، آزادی، و مالکیت محروم نمی شود. «محاکمة عادلانه» گاه به معنای حمایت هایی است که از قواعد شکلی حقوقی ناشی می شود و گاه به معنای حمایت هایی که از قواعد ماهوی حقوقی نتیجه گرفته می شود؛ مثل قواعد مربوط به حقوق و آزادی های اساسی. اصول و معیارهای دادرسی عادلانه، که در اسناد بین المللی حقوق بشر آمده، ناظر به شرایط و متقضیات دادگاه ها و دادرسی های ملی بوده است. از نگاهی دیگر، اجزای ذاتی دادرسی عادلانه سه دسته اند؛ 1. تضمین های ساختاری و نهادی مانند استقلال و بی طرفی؛ 2. اصول و قواعدی که باید بر هر مرحله از دادرسی حاکم شود و کل فرایند دادرسی را به گونه ای هدایت کند که برآیندی منصفانه داشته باشد؛ 3. عناصر و اجزای محاکمة عادلانه، که در معنایی محدود، حقوق قانونی تلقی می شود و شامل آزادبودن از چیزی مثل (مصونیت، حق بر عدم بازداشت خودسرانه یا برخوردار) حقِ داشتن وکیل است. در این مقاله، تلاش شده است که ضمن احصای عوامل حاکم بر اصول دادرسی عادلانه، مطالعه ای نقادانه و تطبیقی در دو حوزة داخلی و بین المللی انجام گیرد.