مجتبی بیدی

نظام سازی و نگاه نظام مند به پدیده های مختلف در حوزه مدیریت به یک پارادایم برای نظریه پردازی اندیشمندان تبدیل شده و همراستا با این پارادایم، تلاش برای تلفیق علوم انسانی و اسلامی به ویژه در عرصه مدیریت حول مفهوم نظام سازی، به اوج خود رسیده است. لذا هدف مقاله حاضر انجام جستاری تحلیلی از مدل نظام سازی سازمانی مبتنی بر مناسبک اسلامی با استفاده از منابع روایی می باشد. برای برآورده ساختن این هدف، روش پژوهشی آمیخته (کیفی-کیفی-کمی) به کار گرفته شد که در مرحله اول مبتنی بر روش دلالت پژوهی، 232 دلالت از احادیث صلاة کتاب فروع کافی استخراج گردید. پس از آن در مرحله دوم، با تحلیل مضمون، خروجی مرحله قبل بررسی شد و 90 مضمون سازمان دهنده شکل گرفت. در ادامه، هشت مضمون فراگیر به عنوان خروجی این مرحله به دست آمد که به عنوان ابعاد مدل نظام سازی سازمانی مبتنی بر مناسک دینی به حساب می آیند. هشت بعد مذکور که نتایج پژوهش حاضر است عبارتند از: دال مرکزی (بعد اول)، هماهنگی با نظام تکوین/تشریع (بعد دوم)، غایت نظام (بعد سوم)، اصول نظام (بعد چهارم)، ساز و کارهای پایه (بعد پنجم)، عینیت و ساز و کار تبلیغ و اعلان نظام (بعد ششم)، ساز وکار پویایی نظام (بعد هفتم)، متولی نظام (بعد هشتم). در نهایت، در مرحله سوم با به کارگیری روش تحلیل ساختاری تفسیری (ISM) ارتباط اجزاء این هشت بعد تعیین گردید.

مدیریت جهادی از جمله مفاهیمی است که به واسطه ضرورت های انقلاب اسلامی شکل گرفته و آثار و برکات فراوانی را در سالیان گذشته نصیب کشور کرده است. امروزه، با گسترده شدن عرصه دشمنی استکبار از سویی و جهت گیری رو به پیشرفت «جمهوری اسلامی ایران» از سوی دیگر، احساس نیاز به بهره گیری از الگوهای شکل گرفته در این مسیر افزایش یافته است؛ از این رو هدف از این پژوهش، شناسایی اصول حاکم بر مدیریت جهادی با تحلیلی کیفی از تجربه مدیریت جهادی در کشور است؛ بنابراین با نگاهی گسترده تر به مفهوم مدیریت جهادی و پیگیری آن در عرصه های مختلف اقتصادی، صنعتی، نظامی و غیره تلاش شده است تا با بهره گیری از تجربه های فعلان این حوزه ها، اصول کلی حاکم بر مدیریت جهادی تبیین شود. پژوهش حاضر از نظر هدف از نوع پژوهش های توسعه ای است که با روش کیفی تحلیل مضمون مصاحبه های عمقی با 12 نفر از خبرگان انجام شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که آرمان گرایی واقع گرایانه در مدیریت جهادی، شامل مضامین اصلی مدیریت دانش، نگاه غیر ماشینی یا انسانی به نظام سازی، رهبری و نه اداره، نوآوری، عدم تقلید، نگاه سیستمی، آرمان خواهی و چشم انداز وسیع و عمیق است.

مدیریت جهادی در سال های اخیر تبدیل به سبک مورد نظر برای حل بسیاری از بحران هایی که کشور با آن مواجه است شده است. از این رو، مهیاسازی زمینه های مورد نیاز برای پیاده سازی این سبک مدیریتی، تبدیل به یکی از دغدغه های علمی در حوزه مدیریت شده است. در این میان، شایستگی های مدیران جهادی به عنوان یکی از مهم ترین زیرساخت های لازم در توسعه این نوع از مدیریت شناخته شده است. از این رو، شناسایی شایستگی های اثرگذار بر این سبک از مدیریت می تواند کمک شایانی به شکل گیری و توسعه آن در حوزه های مختلف نماید. در این پژوهش، شایستگی های مدیریتی مورد نیاز برای مدیران جهادی، بر اساس تحلیلی کیفی مورد شناسایی قرار گرفته است.