سید علی ساداتی نژاد

جمعیت ندای صلح، تشکل جدیدی است که از بهمن ماه ۱۳۹۷ با هدف ترویج صلح و مطالعات صلح با نگاه اسلامی و همخوان با نگاه انقلاب اسلامی راه اندازی شد. این موسسه به عنوان یک سازمان مردم نهاد علمی با مجوز از وزرات کشور با هدف صلح پژوهی اسلامی و شناساندن صلح از نگاه دین مبین اسلام به عنوان دین صلح و دوستی با رویکرد پژوهش محور تشکیل شده است. امروز دشمن با خلق گروه های تروریستی و افراطی به ظاهر اسلامی همچون داعش و غیره، سعی در شناساندن جعلی اسلام به جهان به عنوان چهره مسلمانان است و البته هدف اصلی از این کار نیز ضربه زدن به چهره صلح آمیز اسلام و ایجاد اسلام هراسی در جهان است. از اینرو هدف از تشکیل این سازمان مردم نهاد، تلاش علمی در جهت شناساندن صلح و موضوعات مرتبط با این مفهوم در علوم سیاسی و روابط بین الملل است. در این راستا، این جمعیت سلسله نشست هایی را با عنوان صلح پژوهی در ادبیات در دستور کار خود قرار داده است تا به صورت علمی این اهداف را دنبال کند. گزارش سه نشست برگزار شده به اختصار بیان می شود.

مقاله حاضر با هدف استخراج دیدگاه امام خمینی (ره) به عنوان یک فقیه برجسته شیعه نسبت به حقوق بشر، به دنبال استخراج نگاه ایشان به چهل حق از حقوق بشر است. نگارندگان ضمن اشاره به تفاوت نگاه ها بین مذهبیون و سکولارها در مقوله حقوق بشر در بحث منشا، غایت، محتوا و عمق حقوق، نشان می دهند که امام با این وجود، بسیاری از مفاهیم و ارزش های حقوق بشری را تایید نموده و انتقادهای وی متوجه ریاکاری دولتمردان غربی در پیگیری و اجرای حقوق بشر و بی توجهی نسبت به حقوق بشر سایر ملت ها است. نگارندگان با جستجو در آثار و بیانات امام خمینی، موفق شده اند ضمن تشریح نگاه کلی امام خمینی (ره) به مقوله حقوق بشر، چهل حق از حقوق بشر را از بیانات و سخنان ایشان استخراج و در این مقاله تبیین نمایند.

جمعیت ندای صلح، تشکل جدیدی است که از بهمن ماه ۱۳۹۷ با هدف ترویج صلح و مطالعات صلح با نگاه اسلامی و همخوان با نگاه انقلاب اسلامی راه اندازی شد. این موسسه به عنوان یک سازمان مردم نهاد علمی با مجوز از وزرات کشور با هدف صلح پژوهی اسلامی و شناساندن صلح از نگاه دین مبین اسلام به عنوان دین صلح و دوستی با رویکرد پژوهش محور تشکیل شده است. امروز دشمن با خلق گروه های تروریستی و افراطی به ظاهر اسلامی همچون داعش و غیره، سعی در شناساندن جعلی اسلام به جهان به عنوان چهره مسلمانان است و البته هدف اصلی از این کار نیز ضربه زدن به چهره صلح آمیز اسلام و ایجاد اسلام هراسی در جهان است. از اینرو هدف از تشکیل این سازمان مردم نهاد، تلاش علمی در جهت شناساندن صلح و موضوعات مرتبط با این مفهوم در علوم سیاسی و روابط بین الملل است. در این راستا، این جمعیت سلسله نشست هایی را با عنوان شنبه های صلح پژوهی در دستور کار خود قرار داده است تا به صورت علمی این اهداف را دنبال کند. گزارش چهار نشست برگزار شده به اختصار بیان می شود.

هدف اصلی این مقاله، تبیین نگاه امام خامنه ای به مقوله حقوق بشر می باشد. بر این اساس، در این مقاله، ضمن تبیین نگاه کلی امام خامنه ای به عنوان ولی فقیه و حاکم جامعه اسلامی به مقوله حقوق بشر، با بررسی موردی نگاه ایشان به چهل حق از حقوق بشر، با استفاده از بیانات و سخنرانی های ایشان، نگاه ایشان به حقوق بشر به ویژه نگاه تاییدی بر چهل حق از حقوق بشر استخراج گردیده است. تفاوت این پژوهش با سایر پژوهش ها، استفاده از بررسی موردی نگاه ایشان به چهل حق از حقوق بشر بوده است. نتیجه این مقاله، خصوصا با توجه به نگاه های افراطی مبنی بر عدم قابلیت تجمیع میان نگاه مذهبی با حقوق بشر و سکولار دانستن کامل مفهوم حقوق بشر، بسیار مفید و راهگشا است و می تواند موجب معرفی بیشتر نگاه اسلامی به حقوق بشر در مجامع بین المللی گردد و همچنین به کاهش شکاف موجود نظری و عملی در داخل کشور در زمینه مذهب و حقوق بشر منجر گردد.

تحولات و وقایع اخیر در عرصه روابط بین الملل به خوبی نشان می دهد که در سده حاضر «صلح و عدالت» بیشتر از هر چیز دیگری در معرض خطر، تهدید و نقض قرار دارد. این تحولات، از اقدامات نظامی یکجانبه، قتل عام و محاصره شهرها و هژمون طلبی برخی رژیم ها و دولت های استکباری در اقصاء نقاط جهان گرفته، تا فقر و گرسنگی ها و عدم توزیع عادلانه امکانات حیات انسانی میان ملت ها و نهایتا فقدان حاکمیت عدالت بر روابط بین المللی، همه جوامع را با بحران روبرو نموده است. این در حالی است که عدم درک صحیح از چالش ها و عوامل تهدیدکننده صلح، پیامدهای دقیق این عوامل بر کم و کیف حیات بشری و همچنین وظایف و کارکردهای دولت ها و جامعه بین المللی در این رابطه، امکان واکنش به این مسائل را در نظام بین الملل ناممکن ساخته است. از اینرو شناسایی چالش های اساسی فراروی صلح و ارائه راهکارهای دستیابی به صلح عادلانه امری مهم است که در این مقاله به آن پرداخته می شود.

جمعیت ندای صلح، تشکل جدیدی است که از بهمن ماه ۱۳۹۷ با هدف ترویج صلح و مطالعات صلح با نگاه اسلامی و همخوان با نگاه انقلاب اسلامی راه اندازی شد. این موسسه به عنوان یک سازمان مردم نهاد علمی با مجوز از وزرات کشور و وزارت امور خارجه با هدف صلح پژوهی اسلامی و ترویج فرهنگ صلح و شناساندن صلح از نگاه دین مبین اسلام به عنوان دین صلح و دوستی با رویکرد پژوهش محور تشکیل شده است. امروز دشمن با خلق گروه های تروریستی و افراطی به ظاهر اسلامی همچون داعش و غیره، سعی در شناساندن جعلی اسلام به جهان به عنوان چهره مسلمانان است و البته هدف اصلی از این کار نیز ضربه زدن به چهره صلح آمیز اسلام و ایجاد اسلام هراسی در جهان است. از اینرو هدف از تشکیل این سازمان مردم نهاد، تلاش علمی در جهت شناساندن صلح و موضوعات مرتبط با این مفهوم در علوم سیاسی و روابط بین الملل با نگاه صلح پژوهی اسلامی است. در این راستا، این جمعیت سلسله نشست هایی را با عنوان صلح پژوهی در نهج البلاغه در دستور کار خود قرار داده است تا به صورت علمی این اهداف را دنبال کند. گزارش چهار نشست برگزار شده به اختصار بیان می شود.

این مقاله به بررسی ابعاد نظریه صلح انسانی در روابط بین الملل با تکیه بر نگاه فلسفی- فقهی امام خمینی (ره) پرداخته است. فرضیه مقاله نظریه صلح انسانی را از نگاه فلسفی امام خمینی (ره)، نظریه مورد قبول در باب صلح در روابط بین الملل می داند و مبانی فقهی این نظریه را عبارت از خدامحوری، اسلام محوری، ولایت محوری، عدالت محوری، اخلاق محوری، مصلحت محوری، عقل محوری و نفی ظلم و ستم می داند و اصول فقهی این نظریه را عبارت از سه ستون صلح عادلانه، صلح عزتمندانه و صلح شرافتمندانه می داند. مقاله ابتدا مروری بر مفهوم صلح از نگاه حقوق بشری و در فلسفه غربی با بررسی اجمالی نگاه کانت فیلسوف برجسته غربی در باب مفهوم صلح پایدار انجام و سپس نظریه صلح انسانی امام خمینی (ره) را به عنوان نظریه مورد قبول اسلامی در بعد فلسفی و فقهی مورد بررسی و مداقه قرار می دهد. نتیجه گیری مقاله آن است که می توان سه رکن عدالت، عزت و شرافت را به عنوان سه اصل فقهی نظریه صلح انسانی در روابط بین الملل در نظر گرفت که سایر مبانی و اصول حول آن قابل توضیح و تبیین بوده و یک گفتمان جامع صلح اسلامی را تشکیل می دهد.

نسبت جنگ و جهاد با صلح عادلانه موضوع بحث مقاله حاضر می باشد که با نگرشی بر آیات قرآن و نهج البلاغه به رشته تحریر درآمده است. در این مقاله، درباره صلح عادلانه، مفهوم جهاد و اهداف آن بحث می شود و ارتباط جهاد با مفهوم صلح عادلانه در اسلام بیان می شود. سوال اصلی مقاله این است که نسبت جهاد با صلح عادلانه چیست؟ فرضیه مقاله که مورد تایید قرار گرفت، آن است که در اسلام، اصالت با صلح عادلانه است و جهاد، دعوت و تبلیغ تنها در فضا و محیط صلح عادلانه معنا و مفهوم پیدا می کند. نتیجه گیری مقاله این است که معارف اسلام درباره جهاد و اهداف آن هماهنگ با فطرت انسان و تامین صلح و عدالت است. اهداف جهاد شامل حاکمیت دین و دفاع از آن، دفاع ازکیان دین، مذهب و انسان ها، رفع فتنه و جلوگیری از فساد، حمایت از مظلومان، پایان دادن به درگیرى میان جوامع اسلامی و ضرورت مقابله و مبارزه با استکبار، همه موید آن است که جهاد در اسلام برای هوای نفس، قدرت طلبی، توسعه طلبی و کشورگشایی نیست بلکه با توجه به اصالت صلح عادلانه در اسلام، جهاد تنها در چارچوب صلح عادلانه معنا و مفهوم دارد.

از زمان تاسیس کرسی روابط بین الملل، صلح و نبود خشونت یکی از دلایل اصلی بحث و مجادلات نظری و عملی در جهان بوده است. تاکنون تئوری های زیادی در جهت ایجاد صلح و برقراری امنیت جهانی در عرصه مطالعاتی روابط بین الملل به وجود آمده است و در زمینه های عملی نیز سازمان های ملی و بین المللی زیادی برای بسط صلح در عرصه جهانی تاسیس و فعالیت می کنند. در این میان رهبران دینی به عنوان تنها متولیان فعالیت های دینی و فرهنگی، در ترویج صلح، نقش مهمی را در جامعه جهانی ایفا می کنند. این رهبران، علیرغم فعالیت های فرهنگی متنوع، برنامه گفتگو با سایر ادیان را برای ترغیب و تشویق احترام به حقوق بشر و برقراری صلح و عدالت اجتماعی در جهان دنبال می کنند و تلاش می کنند با هدف گفتگو، به مبانی مشترک دست یابند و بر این اعتقاد هستند که تنها در صورت درک و تعامل متقابل و احترام به عقاید یکدیگر است که زمینه لازم برای رفع سوء برداشت ها و کاهش نزاع های بیهوده و نهایتا بسترهای فهم مشترک محقق خواهد شد. مقاله حاضر، ضمن مروری بر مفهوم صلح، به بررسی نقش رهبران دینی در ترویج صلح در میان ملت ها و ارائه راهکارهایی که این رهبران به واسطه آن می توانند برای صلح سازی، در عرصه روابط بین الملل تاثیرگذار باشند، پرداخته است.

در این پژوهش، با استفاده از روش شناسی اجتهادی، متون فقهی امام خمینى(ره) مورد بررسی قرار گرفت و تلاش شد تا نگاه فقهی امام خمینى(ره) به روابط بین الملل استخراج گردد. بر این اساس، نگاه فقهی این فقیه بزرگ در قالب انسان شناسی، هستی شناسی، معرفت شناسی و روش شناسی مورد بررسی قرار گرفت و نهایتاً فرضیه این پژوهش مبنی بر اینکه نگاه فقهی امام خمینى(ره) به روابط بین الملل نیز همچون فقهاء قبل از خود مبتنی بر تقسیم بندی عقیدتی اسلام و کفر حربی می باشد، مورد تأیید قرار گرفت. در عین حال، مشخص شد که با توجه به شرایط جدید بین المللی، امام خمینى(ره) ضمن تأیید مفهوم ملت- دولت به عنوان یکی از عناصر اصلی بازیگر روابط بین الملل، با نفی ناسیونالیسم و طرح مفهوم وحدت شیعه و سنی و مفهوم امت واحده اسلامی، تلاش نموده تا چالش وارده به مفهوم دار الاسلام را بر طرف نماید. ایشان همچنین با طرح بحث نفی سلطه و سلطه پذیری از کافران، اعتلای اسلام، استکبار ستیزی و استعمار ستیزی و دشمنی با آمریکا و رژیم صهیونیستی تلاش نمود تا مفهوم دار الحرب را نیز بازسازی و در شکل نوین و جدید آن ارائه نماید.