آیسان کلاهدوزی پور

پژوهش حاضر به توصیف و تحلیل بازنمایی واج /r/ در گویش ترکی عجب شیری در محیط های واجی مختلف در چارچوب نظریه بهینگی می پردازد. نظریه بهینگی، در قالب تعامل محدودیت های نشانداری و پایایی، به توجیه فرایندهای واجی می پردازد. داده های این پژوهش، از گویشوران بومی مسن و بی سواد عجب شیر جمع آوری شده است. لازم به ذکر است در این گویش، واج /r/ در هیچ محیط واجی تظاهر آوایی ندارد و همواره یا به واج /j/ تبدیل می شود و یا حذف می شود. هدف از  پژوهش حاضر این است که مشخّص شود واج /r/، در چه شرایطی به واج /j/ تبدیل و در چه شرایط واجی حذف می شود و محدودیت های نشانداری فعّال در توجیه این فرایندها کدام هستند و ترتیب اعمال این محدودیت ها چگونه است. تجزیه و تحلیل داده ها در چارچوب نظریه بهینگی نشان می دهد که واج /r/ در جایگاه آغازه و پایانه هجا به واج /j/ تبدیل می شود، بدین معنا که در گویش مورد بررسی، در این شرایط واجی، محدودیت نشانداری *trill فعّال است و در رتبه بالاتری نسبت به محدودیت پایایی IDENT(trill) قرار دارد، افزون بر این، اگر /r/، عضو اوّل خوشه همخوان پایانی باشد و واکه هجا مشخّصه [+پسین] را داشته باشد، همخوان /r/ حذف خواهد شد، ولی اگر در همین جایگاه، واکه مشخّصه [-پسین] داشته باشد، همخوان /r/ به /j/ تبدیل خواهد شد.