کامران شکیبا

تحلیل گفتمان انتقادی هدف اصلی خود را روشن کردن گفتمان به منظور دست یافتن به روابط پنهان قدرت اعلام می کند. استعاره در تحلیل انتقادی به دلیل ویژگی های متقاعدسازی بالا نقشی کلیدی ایفا می کند. در این تحلیل سعی شد تا برپایه مدل تحلیل چارتریس بلک به تحلیل انتقادی استعاره در متون سیاسی روزنامه های متقابل مردم سالاری و کیهان در ایران و روزنامه های میرر و تلگراف در انگلستان پرداخته شود تا وجوه اشتراک و افتراق میان استعاره ها و استعاره های مفهومی به کاربرده شده در رسانه های احزاب مهم سیاسی در ایران و انگلستان مشخص شود. به منظور پاسخ دادن به این سؤال، بخش های سیاسی این روزنامه ها با در نظر گرفتن دال های مرکزی هر حزب با محوریت تمرکز بر پنج حوزه مبدأ تنازع، ساختمان، سفر، مذهب، و گیاهان تحلیل شد. در این تحلیل معلوم شد که چگونه احزاب متفاوت واقعیت سیاسی یک سانی را به دلیل شرایط ایدئولوژیک متضاد به صورت متفاوتی مفهوم سازی می کنند و از استعاره ها برای متقاعدکردن مخاطب و انتقال ایدئولوژی خود استفاده می کنند. این تحلیل در روشن کردن روابط پنهان قدرت گامی بسیار مؤثر بود و نگاه انتقادی و تلفیقی نسبتاً جدیدی را به کاربرد استعاره در متون معرفی کرد.

تحلیل انتقادی استعاره با استفاده از روش التقاطی، شامل تحلیل گفتمان انتقادی، زبان شناسی شناختی، کاربردشناختی و غیره است و سعی در روشن سازی گفتمان، بازنمایی و بازتولید ایدئولوژی و روابط پنهان قدرت دارد. یک روش گفتمانی بسیار قدرتمند استفاده از استعاره است که قدرت پوشانندگی و متقاعدسازی بسیار بالایی دارد. در این پژوهش سعی شد با استفاده از ترکیب روش شناختی لیکاف و کاربردشناختی کامرون، آن چنان که چارتریس بلک مدنظر دارد، به صورت رویکردی تلفیقی، به تحلیل انتقادی استعاره در متون سیاسی روزنامه های متقابل مردم سالاریو کیهاندر ایران و میررو تلگرافدر انگلستان بپردازد؛ در حالی که هر یک از روزنامه ها نماینده احزاب مقابل در کشورشان به شمار می آیند. هدف این پژوهش آشکار شدن تفاوت ها و شباهت های میان حوزه استعاره ها و استعاره های مفهومی گفتمان های رقیب در هر کشور و رسانه های احزاب مهم سیاسی ایران و انگلستان از منظر انتقادی است. از این رو، بخش های سیاسی این روزنامه ها با در نظر گرفتن دال های مرکزی هر حزب و نیز با تمرکز بر پنج حوزه مبدأ تنازع، ساختمان، سفر، مذهب و گیاهان تحلیل شد. نتیجه این پژوهش نشان داد که احزاب و زبان ها از وجه نوع به کارگیری حوزه مبدأ و تواتر به سبب مسائل فرا زبانی ِاجتماع، تاریخ و فرهنگ با هم تفاوت دارند و نقطه مشترک زبان ها در این است که همواره واقعیت سیاسی یکسان به دلیل شرایط ایدئولوژیک متضاد، به صورتی متفاوت بازنمود می شود. این تحلیل در روشن کردن روابط پنهان قدرت گامی مؤثر است.