ستار محمدی تلوار

پژوهش پیش رو به بررسی چالش های جامعه شناختی رشد و توسعه بنگاه های اقتصادی خانوادگی شهر تهران می پردازد. در پی دست یابی به نظریه ای است که بتواند چالش هایی را که این بنگاه ها در مسیر رشد و توسعه خود با آن روبه رو می شوند توضیح دهد. استراتژی اصلی آن مبتنی بر روش کیفی نظریه داده محور بوده و داده های مورد نیاز از راه انجام مصاحبه های عمیق گردآوری شده است. گروه هدف عبارت است از مدیران بنگاه های اقتصادی خانوادگی کوچک و متوسط شهر تهران. تعداد 25 مورد از این بنگاه ها به روش نمونه گیری نظری انتخاب و مورد مصاحبه قرار گرفته اند. یافته ها نشان می دهد که این نوع بنگاه ها با شش چالش اصلی شامل چالش های فرهنگی/هویتی، درجه بندی فامیلی، شکاف نسلی، ملاحظات فامیلی و چالش شراکتی/مدیریتی رو به رو هستند. چگونگی ارتباط بین این مقولات در قالب یک مدل نظری ارائه شده است.

مقاله حاضر با اتخاذ رویکردی فرهنگی و در چارچوب جامعه شناسی اقتصادی به مطالعات بنگاه های اقتصادی خانوادگی در شهر تهران پرداخته است. روش آن کیفی بوده و پس از مصاحبه نیمه ساخت یافته با 25 نفر از مدیرعاملان بنگاه های اقتصادی از طریق کدگذاری و مقوله سازی به تجزیه و تحلیل یافته ها پرداخته است. هدف آن بررسی و بازسازی معنایی نقش و جایگاه زنان در این نوع کسب وکارها از دید پاسخ گویان بوده است. طبق نتایج حاصله، نقش و جایگاه زنان از نگاه مدیرعاملان مطالعه شده را، که همگی مرد هستند، می توان در ذیل سه عنوان: 1. نقش زنان در بنگاه های اقتصادی (شامل صوری بودن، غیرمهم بودن، جدلی بودن، نامرئی بودن و عدم ارتقا)؛ 2. چالش های حضور زنان در بنگاه های اقتصادی (شامل روابط رقابتی/ حسادتی و بی اعتمادی فامیلی)؛ 3. پیامدها (شامل فروپاشی خانواده و فروپاشی بنگاه) قرار داد. در کل، می توان گفت که نگرش و مدیریت مردسالارانه، به منزله مهم ترین نظام ارزشی و فرهنگی حاکم بر خانواده، نقش و جایگاه زنان در کسب وکارهای خانوادگی را تا حدود زیادی محدود می کند. به علاوه، حضور زنان در بنگاه های اقتصادی خانوادگی با چالش هایی همراه است که در نهایت پیامدهایی (همچون تضعیف روابط فامیلی و فروپاشی کسب وکار) هم برای خانواده و هم برای کسب وکار خانوادگی در پی دارد.