عبدالرضا عالیشاهی

مقاله حاضر با استفاده از تئوری دومینوی ویلیام بولیت و بهره گیری از روش تحلیلی- توصیفی وکتابخانه ای درصدد ارائه پاسخ به این سؤال است که مهمترین دلایل حضور داعش در افغانستان چه می باشد و در ادامه اینکه چنین حضوری از سوی داعش در افغانستان، با چه واکنش و رویکردهایی از سوی قدرت های منطقه پاسخ داده خواهد شد؟ به زعم نویسندگان مقاله، عواملی همچون کاستن از فشار وارده بر این گروه تکفیری در سوریه و عراق، برقراری ارتباط و همکاری با دیگر گروه های تکفیری، گسترش قلمرو خلافت اسلامی در آسیای مرکزی، و در نهایت بستر مساعد کشت مواد مخدر و کسب درآمد سرشار از آن مهمترین دلایل حضور داعش در افغانستان می باشد.آینده داعش در افغانستان با توجه به حضور قدرت هایمنطقه ای و فرامنطقه ای همچون ج.ا ایران، روسیه و چین از یک سو و طالبان در داخل افغانستان از سویی دیگر با چالش های عدیده ای همراه خواهد شد.

خاورمیانه را می توان کانون نخست بحران های سیاسی، اعم از جنگ، تروریسم، کودتا و دیگر بحران های مختلف قلم داد کرد. به عنوان مثال، در سال  2017 و پس از سفر دونالد ترامپ به عربستان سعودی، وقایع متعددی در منطقه به وقوع پیوست. رویدادهایی همچون قطع روابط سیاسی میان قطر و عربستان سعودی، حملات موشکی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به مواضع تروریست های داعش در دیرالزورو تغییر ولایت عهدی در عربستان سعودی که ملک سلمان، پادشاه این کشور، طی فرمانی محمد بن نایف را از سمت ولایت عهدی خلع و پسرش محمد بن سلمان را به این سمت برگماشت. در این مقاله، نویسندگان با بهره گیری از روش های تطبیقی، تحلیلی-توصیفی و نیز نظریة آلوین تافلردر خصوص جابه جایی در قدرت، درصدد ارایة پاسخی متقن به این سؤال اند که «جریان شناسی واگذاری قدرت به محمد بن سلمان از سوی پادشاه عربستان چه بوده است؟» و این که «خاندان آل سعود با این تغییرات، بحران های منطقه ای را چگونه حل وفصل خواهد کرد؟». یافته های مقاله حاکی از آن است که «ضعف و مواضع اعتدال گرایانة محمد بن نایف در بحران های منطقه، سیاست های پراگماتیستی محمد بن سلمان در قبال یمن، عراق، سوریه و ایران و جاه طلبی های وی در کنار مواضع نزدیک به رژیم صهیونیستی و آمریکا، او را به مناسب ترین گزینه برای ولایت عهدی عربستان سعودی مبدل نموده است. هم چنین، به نظر می رسد سیاست های محمد بن سلمان، با توجه به روحیات خشونت طلبی و رادیکالیسم وی، به سمت سرکوب مخالفان در داخل و تشدید بحران ها در منطقة خاورمیانه سوق یابد.

منطقه غرب آسیا، از دیرباز کانون بحران های امنیتی، سیاسی و ایدئولوژیک و همواره آبستن تحولاتی گسترده و ژرف بوده است. ظهور، رشد و گسترش حرکت های خشون تزا و گروه های تروریستی نمونه ای از این تحولات است. از یک سو، حراست از اسلام و از سوی دیگر تقابل با هجمه نظام اومانیستی غرب، همواره دستاویز گروهک های تروریستی بوده است. شکل جدیدی از فعالیت های سلفی گری فرانوین در خاورمیانه تلقی می شود. نخستین مستمسک این گروه در اقدامات تروریستی را شاید بتوان سقوط دول تهایی مانند سوریه و عراق دانست که به نحوی به زعم آنان، ه مپیمان نظام کفر تلقی می شوند. البته باید افزود بسیاری از پژوهشگران تأسیس این گروهک سلف ی تکفیری را فراسوی مسائل عقیدت ی ایدئولوژیکی م یدانند. اما چگونه می توان در قالبی تئور کی به بررسی این جریا نهای افراطی پرداخت؟ نویسندگان مقاله شکل گیری داعش را با استفاده از تئوری های تلفیقی بسیج منابع چارلز تیلی و نظریه بحران توماس اسپرینگز تبیین کرده اند؛ به سخن دیگر، شک لگیری هر بحرانی را می توان به دلایل متعددی نسبت داد. نوشتار پیش رو نیز شک لگیری و بسط بحران فزاینده گروهک تروریست ی تکفیری داعش را با استفاده از بسیج منابع چارلز تیلی تشریح و با بهر هگیری از تئوری بحران اسپرینگز تفسیر و تحلیل کرده است. بدین منظور از منابع مکتوب و مجازی نیز استفاده شده است.