قدسی علیزاده سیلاب

هدف اصلی مقاله حاضر شناخت و تحلیل نهادسازی در اندیشه سیاسی و سیره عملی امام خمینی (ره) است. به منظور پاسخ به سؤالات مقاله از روش تحلیل اسنادی که از انواع روش های کیفی است استفاده شده است. با این روش، اسناد و مدارک موجود شامل کتب، مقالات و پایان نامه ها و اسناد بررسی شده است. با بررسی اندیشه سیاسی امام خمینی (ره)، مؤلفه هایی چون توجه به ارزش های جامعه، بحران های سیاسی و شرایط زمانی خاص در نهادسازی ایشان تأثیرگذار بوده، است. همچنین می توان گفت نهادسازی در اندیشه سیاسی و سیره عملی امام خمینی (ره)، دارای جایگاه ویژه ای است. لذا پس از بررسی اندیشه سیاسی ایشان، در ادامه سعی شده است؛ شواهدی از نهادسازی امام خمینی (ره) براساس کارکردهای مختلف و با توجه به مؤلفه های ذکر شده به تفکیک ارائه شود. ارائه و معرفی نهادهای سیاسی، تقنینی، قضایی، علمی-فرهنگی، نظامی و خدماتی، به صورت مقطعی و دائمی، از جمله شواهد نهادسازی در دوران رهبری امام خمینی (ره) هستند.

امام خمینی در طول حیات خود، با ابزارهای مختلفی از جمله ارسال پیام و یا انجام مصاحبه و سخنرانی، به طرح اندیشه های خود مبادرت ورزید. این پژوهش بر آن است تا به این پرسش ها پاسخ دهد که سخنرانی های امام خمینی مندرج در «صحیفه امام» در سال های دوران حیات امام خمینی چه روندهایی را نشان می دهد و چه مباحث مهمی را شامل می شود؟ همچنین مباحثی که امام در هر مقطع در سخنرانی های خود بر آن تأکید داشتند کدام اند؟ تحقیق حاضر از روش ترکیبی که دربردارنده روش های کمّی و کیفی است، استفاده نموده است. برای این منظور ابتدا با بررسی مجموعه بیست و دو جلدی صحیفه امام، به شناسائی سخنرانی های ایشان و سپس با تحلیل کمّی، به تعیین جایگاه آن در بین دیگر فعالیت های تبلیغاتی وی پرداخته و در ادامه با تعیین شاخص هائی، تحلیل محتوایی از سخنرانی های امام خمینی ارائه نموده است.

مقاله حاضر به بررسی مستندات قرآنی و روایی مشورت و پیامدهای آن در اندیشه سیاسی امام خمینی (ره) می پردازد. در شریعت مقدس اسلام، اهتمام بسیاری به امر مشورت شده است و افزون بر آیاتی از قرآن کریم که به طور مستقیم به این امر تأکید دارد، در سیره سیاسی پیامبر اکرم (ص) و همچنین امام علی (ع) نیز مشورت از اهمیت خاصی برخوردار است و موارد متعددی از کاربست «امر مشورت» در حکومت مشاهده می شود. این مقاله براساس روش تحقیق مطالعات اسنادی و استفاده از منابع مرتبط با موضوع انجام شده است. یافته ها نشان می دهد که مشورت در اندیشه سیاسی امام خمینی (ره) و سیره عملی ایشان از جایگاه خاصی برخوردار بوده است. در پاسخ به سؤال اصلی مقاله سعی شده است ابتدا اهمیت و جایگاه مشورت در اندیشه سیاسی امام خمینی (ره) مورد بررسی قرار گیرد و سپس مواردی چون آزاداندیشی، احترام به رأی دیگران، مشارکت سیاسی، دوری از استبداد و ... به عنوان پیامدهای مشورت بیان شود.