منصور رحمانی

سقوط نظام دیکتاتوری در عراق، به قدرت های منطقه ای همچون ایران و ترکیه این فرصت را داد تا بتوانند با استفاده از فضای نسبتاً باز رسانه ای که به وجودآمده بود، افکار عمومی این کشور را به سوی خود جلب کنند. در همین راستا، دیپلماسی رسانه ای به ابزاری پرکاربرد برای جمهوری اسلامی ایران و حزب عدالت و توسعه ی ترکیه تبدیل شد تا بتوانند با تکیه بر آن، فرآیندهای سیاسی همسایه ی مشترک را به سود خود جهت دهند. مقاله ی حاضر، پژوهشی مبتنی بر روش توصیفی-تحلیلی است. سؤال اصلی پژوهش بدین شرح است: «مزیت های دیپلماسی رسانه ای ایران و ترکیه در عراق نسبت به هم کدام اند»؟ به منظور رسیدن به پاسخ این سؤال، محتوای منابع رسانه ای، اندیشکده ای و کتابخانه ای مرتبط با بحث را توصیف و سپس شیوه های اعمال دیپلماسی رسانه ای ایران و ترکیه در عراق را از سال 2003 تا 2018 مطالعه و مقایسه کرده ایم. در پایان این پژوهش، ضمن روشن کردن نقاط شباهت و تفاوت دیپلماسی رسانه ای دو دولت در عراق، به این جمع بندی رسیده ایم که دیپلماسی رسانه ای ایران در عراق، در خبرپراکنی (Broadcasting) دست برتر را دارد، حال آن که دیپلماسی رسانه ای ترکیه، در برنامه های سرگرم کننده (Entertainment) موفق تر بوده است.

مبارزه با تروریسم در کنار موضوعاتی نظیر سلاح های کشتار جمعی، حفظ ثبات در اروپای شرقی و جلوگیری از قدرت یابی مجدد روس ها، به عنوان پایه ای برای پایایی و گسترش ناتو در دوران پس از جنگ سرد تبدیل شد. با این وجود، برنامه های ناتو جهت مقابله با این معضل بین المللی تا زمان وقوع حوادث تروریستی یازدهم سپتامبر 2001 چندان مناسب به نظر نمی رسید. حادثه مزبور نه تنها باعث توسل این نهاد برای اولین بار به ماده 5 اساسنامه شد، بلکه برنامه ها و راهبردهای ناتو در مقابله با تروریسم را نیز انسجام بخشید. تبیین و تحلیل این برنامه ها و راهبردها، هدف نوشتار حاضر قرار خواهد گرفت. بنابراین سؤالاتی که در اینجا قابل طرح و ارزیابی می باشند این است که سازمان پیمان آتلانتیک شمالی( ناتو) چه نوع الگوی رفتاری و کنش امنیتی را در قبال ترورریسم اتخاذ کرده است؟ چرا رهبران ناتو از این الگوی رفتاری در سال های پس از حادثه یازدهم سپتامبر 2001 میلادی بهره گرفته اند؟ فرضیه های پژوهش بدین صورت می باشند: سازمان پیمان آتلانتیک شمالی علاوه بر اتکاء به ظرفیت های سازمانی، نیروها و اعضاء اصلی خود، با ایجاد و فعال کردن ابتکارات مختلف در درون ساختار ناتو که در این نوشتار "اتحادنرم" نامیده خواهد شد، مبارزه علیه تروریسم را سرلوحه اقدامات خود قرار داده است. مبارزه علیه تروریسم به دلیل پیچیدگی این معضل و نیز عدم نشأت گیری از یک منبع واحد، برخلاف تهدید کمونیسم، رهبران ناتو را وادار به اتخاذ الگوی مزبور کرده است. روش به کار رفته در این تحقیق ابطال گرایی نسبی یا موضعی می باشد.

یکی از کلیدی ترین مباحث در سیاست خارجی، مقوله تصمیم گیری و تصمیم های اتخاذشده رهبران در این عرصه است. در تبیین این مهم با شرح مدل روانشناسی شناختی (به عنوان یکی از مهم ترین مدل های تصمیم گیری) اهمیت محیط روانشناختی در ذهن فرد (که شخصیت نیز در این مقوله قابل طرح است) و محیط عملیاتی (که تصمیم در آن اجرا می شود) در تصمیم گیری های سیاست خارجی آشکار می شود. نظریه های بسیاری در حوزه شخصیت شناسی مطرح شده است که در این بین «نظریه روانشناسی شناختی» بیشتر بر مؤلفه های ذهنی و محیطی تأکید داشته است، اما یکی از ضعف های اساسی آن، غفلت از مؤلفه های وراثتی است که می توان با کمک مکتب اناگرام و تیپ های شخصیتی نه گانه مطرح در آن، این کاستی را رفع کرد. گرچه هریک از ابناء بشر دارای شخصیتی منحصربه فرد و خاص است، اما الگوهای شخصیتی ثابتی بین آنها وجود دارد که با شناخت این الگوها می توان تا حد زیادی تصمیم های آنها را پیش بینی کرد و یک پژوهشگر سیاسی با کشف کلیدهای روان کاویِ رفتارهای سیاسی، قادر به شناخت و پیش بینی و حتی تغییر این رفتار خواهد بود. به منظور شناخت شخصیت رهبران، روش سایکوبیوگرافی بر مبنای تحلیل محتوا مناسب است. درنهایت تمامی افراد ازجمله رهبران سیاسی در یکی از تیپ های شخصیتی گنجانده می شوند که با شناخت آن تیپ شخصیتی می توان تصمیم ها، رفتارها و اقدامات سیاسی آنها را تحلیل و سپس پیش بینی کرد.

بررسی و مطالعه متن سخنرانی های اوباما و نحوه ارائه آن از سوی وی در مبارزات انتخاباتی امریکا نشان می دهد که باراک اوباما مهارت ها و فنونی را در این سخنرانی ها بکاربرده است که دیگر نامزدهای ریاست جمهوری فاقد چنین مهارت هایی بوده اند. بررسی سخنرانی های اوباما گویای آن است که وی از روش های نهفته و پنهانی استفاده کرده است که ریشه در فنون ارتباطی روانشناختی، ناشی از روش های میلتون اریکسون و الگوی ارتباطی «برنامه ریزی عصبی-زبانی»، داشته است. هدف این مقاله بررسی و تحلیل سخنرانی های اوباما در دو دوره انتخاباتی است. لذا پرسش اصلی این است که وی چگونه توانست با استفاده از روش ها و فنون ارتباطی میلتون اریکسون و «برنامه ریزی عصبی-زبانی» در برقراری ارتباط با مخاطبان امریکایی موفق شده و آرای بیشتری را در هر دو انتخابات به خود اختصاص دهد؟ به این منظور، نویسنده مقاله برخی سخنرانی های مهم و کلیدی را که اوباما در مبارزات انتخاباتی دو دوره ارائه داده است، از نظر ساختار و فنونی که وی در هر سخنرانی استفاده کرده است، مورد بررسی قرار می دهد، تا فهم دقیقی از چگونگی موثر بودن شیوه های سخنرانی اوباما ارائه شود. این مقاله در عین اینکه به استفاده از این شیوه ها توسط اوباما می پردازد، اثرات عمیق شیوه های پیچیده میلتون اریکسون و الگوی ارتباطی «برنامه ریزی عصبی-زبانی» در جذب افکار عمومی رأی دهندگان را مورد بررسی قرارمی دهد.