لطیف حاجی

تعاونی های کشاورزی اهرمی مناسب برای توسعه ی اقتصادی، اجتماعی و ابزاری برای گردآوری نیروها و منابع توسعه به شمار می آیند. هدف اصلی این مطالعه تدوین یک مدل ساختاری به منظور تحلیل اثرات عوامل اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی و نهادی بر توسعه ی پایدار تعاونی های تولید کشاورزی شهرستان نقده می باشد. برای دستیابی به این هدف یک مدل ساختاری با پنج متغیر نهفته و 22 شاخص آشکار تدوین شد. ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه و جامعه ی آماری نیز شامل اعضای تعاونی های تولید کشاورزی شهرستان نقده به تعداد 778 نفر بود. حجم نمونه با استفاده از جدول کرجسی و مورگان (1970) به روش نمونه گیری تصادفی با انتساب متناسب 260 نفر انتخاب شد. برای تعیین روایی ظاهری و محتوایی پرسشنامه ها از پانل متخصصان گروه ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس استفاده شد. همچنین به منظور سنجش پایایی ابزار تحقیق از آزمون آلفای کرونباخ استفاده شد که مقدار آن برای قسمت های مختلف پرسشنامه بین 78/0 تا 81/0 محاسبه شد. به منظور بررسی و برازش متغیرهای نهفته و آزمون فرضیه های پژوهش از روش مدل سازی معادلات ساختاری با نرم افزار LISREL8.80 استفاده شد. نتایج تحلیل عاملی تأییدی، پایایی و برازش متغیرهای نهفته ی پژوهش را تأیید کردند. مدل سازی معادلات ساختاری نیز نشان داد که مؤلفه های اجتماعی (84/0= , γ24/2=t)، اقتصادی (36/0= , γ04/3=t)، زیست محیطی (52/0= , γ14/3=t) و نهادی (35/0= , γ96/2=t) تبیین کننده ی 63 درصد از تغییرات پراکنش توسعه ی پایدار تعاونی های تولید کشاورزی بودند و شاخص های برازش مدل در وضعیت خوبی قرار داشتند.

پژوهش حاضر با هدف بررسی عوامل مؤثر بر توسعۀ پایدار تعاونی های تولید کشاورزی شهرستان نقده از دیدگاه اعضای تعاونی ها با فن پیمایشی انجام گرفت. این تحقیق از نوع تحقیقات توصیفی همبستگی بود. ابزار جمع آوری داده ها پرسش نامه و جامعۀ آماری نیز شامل اعضای تعاونی های تولید کشاورزی شهرستان نقده به تعداد 778 نفر بود که حجم نمونه، به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای با انتساب متناسب 260نفر تعیین شد. برای تعیین روایی پرسش نامه ها از پانل متخصصان گروه ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس استفاده گردید. همچنین به منظور سنجش پایایی ابزار تحقیق از آزمون آلفای کرونباخ استفاده و مقدار آن برای قسمت های مختلف پرسش نامه بین 78/0 تا 82/0 محاسبه شد. از جمله آزمون های آماری مورد استفاده در این تحقیق ضریب همبستگی اسپیرمن، پیرسون، کای دو و رگرسیون چندگانه به روش گام به گام بود. نتایج تحلیل همبستگی نشان داد که متغیرهای فردیِ سن، محل سکونت، سابقۀ عضویت، تحصیلات و نیز عوامل اجتماعی فرهنگی، شخصیتی، آموزشی ترویجی، مدیریتی، اقتصادی، سیاستی و زیست محیطی با متغیر وابستۀ تحقیق رابطۀ معنی داری دارند و نتایج رگرسیون گام به گام نشان داد که از میان متغیرهای مورد مطالعه، 5 متغیر شخصیتی، مدیریتی، سن، اقتصادی و اجتماعی فرهنگی بیشترین تأثیر را در توسعۀ پایدار تعاونی های تولید کشاورزی شهرستان نقده دا ر ند و جمعاً 6/52 درصد از تغییرات متغیر وابسته را تبیین کردند.

هدف این مطالعه بررسی تأثیر جهت گیری های ارزشی - فرهنگی (تقدیرگرایانه، فردگرایانه، مساوات طلبانه و پایورمحورانه) و نگرانی محیط زیستی در زمینه حفاظت خاک بر رفتار حفاظت از خاک کشاورزان بود. جامعه آماری موردمطالعه کشاورزان روستاهای شهرستان میاندوآب بودند (22750 N =) که 378 نفر از آن ها با استفاده از جدول کرجسی و مورگان به عنوان نمونه انتخاب شدند. برای انتخاب نمونه ها از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای با انتساب متناسب استفاده شد. ابزار پژوهش پرسشنامه ای بود که روایی آن با استفاده از نظرات متخصصان دانشگاهی مورد تأیید قرار گرفت و پایایی آن نیز با استفاده یک مطالعه راهنما و ضرایب آلفای کرونباخ محقق گردید (91/0≤ α ≤ 73/0). نتایج نشان داد نگرانی محیط زیستی در زمینه حفاظت خاک اثر مثبت و معنی داری بر روی رفتار حفاظت خاک داشت. افزون بر این، جهت گیری های ارزشی مساوات طلبانه و پایورمحورانه در زمینه حفاظت خاک دارای اثرات مثبت و معنی داری بر نگرانی محیط زیستی در زمینه حفاظت خاک هستند. این در حالی بود که جهت گیری های فردگرایانه و تقدیرگرایانه در زمینه حفاظت خاک اثراتی منفی و معنی دار بر نگرانی محیط زیستی در زمینه حفاظت خاک داشتند. درنهایت متغیرهای مستقل موجود در چارچوب پژوهش توانستند 5/42 درصد از تغییرات متغیر وابسته رفتار حفاظت خاک را پیش بینی کنند.

مهاجرت مهم ترین پدیده ای است که می تواند موجودیت و بقای جوامع روستایی را به خطر بیندازد. هدف از پژوهش حاضر بررسی اثر مؤلفه های سرمایه اجتماعی و دلبستگی مکانی بر مهاجرت افراد در روستاهای شهرستان جیرفت است. جامعه آماری شامل جمعیت فعال روستایی بود و حجم نمونه با استفاده از جدول کرجسی و مورگان به روش نمونه گیری تصادفی با انتساب متناسب 382 نفر انتخاب شد. ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه ای محقق ساخته بود که برای تعیین روایی آن از پانل متخصصان استفاده شد. همچنین، به منظور سنجش پایایی ابزار تحقیق از آلفای کرونباخ استفاده شد و مقدار آن برای سنجه های مختلف پرسشنامه بین 71/0 تا 83/0 محاسبه گردید. نتایج تحلیل همبستگی پیرسون نشان داد هرچقدر فاصله محل سکونت روستاییان تا شهر بیشتر شود میزان مهاجرت آن ها هم به شهرها افزایش می یابد، از سوی دیگر هرچقدر سرمایه اجتماعی در میان روستاییان کاهش یابد مهاجرت به میزان زیادی افزایش می یابد. واکاوی حاصل از آزمون تحلیل مسیر نیز نشان داد تمام مؤلفه های سرمایه اجتماعی اثرات مستقیم و معنی داری بر مهاجرت دارند و در این بین مشارکت اجتماعی بیشترین اثر مستقیم معنی دار را بر مهاجرت روستاییان دارد. ضمن اینکه دلبستگی مکانی نیز دارای اثر منفی مستقیم معنی دار بر مهاجرت است. همچنین تمامی مؤلفه های سرمایه اجتماعی بر دلبستگی مکانی دارای اثر مستقیم مثبت معنی دار هستند، به این معنا که هر چه افراد در جوامع روستایی از سطح بالایی از مشارکت اجتماعی، انسجام اجتماعی، اعتماد اجتماعی، آگاهی اجتماعی و روابط اجتماعی برخوردار باشند احتمال دلبستگی مکانی در آن ها بیشتر می شود و در نتیجه احتمال مهاجرت در میان آن ها کاهش می یابد.

پژوهش حاضر با هدف بررسی عوامل مؤثر بر مشارکت زنان روستایی در فعالیت های کشاورزی روستاهای شهرستان جیرفت به صورت پیمایشی انجام گرفت. این تحقیق از نوع تحقیقات توصیفی همبستگی بود و جامعۀ آماری آن را زنان روستایی شهرستان جیرفت (38794 N= ) تشکیل دادند. حجم نمونه با استفاده از جدول کرجسی و مورگان (1970) 380 نفر تعیین شد که برای انتخاب افراد از روش نمونه گیری تصادفی با انتساب متناسب استفاده شد. ابزار جمع آوری داده ها پرسش نامه ای محقق ساخته بود که روایی آن توسط پانل متخصصان تأیید گردید. به منظور سنجش پایایی ابزار تحقیق، از آزمون آلفای کرونباخ استفاده شد که مقدار آن برای قسمت های مختلف پرسش نامه بین 73/0 تا 82/0 محاسبه شد. نتایج آمار توصیفی نشان داد که میزان مشارکت زنان در فعالیت های کشاورزی بالاست. بر پایۀ نتایج تحلیل همبستگی نیز مشخص شد که متغیرهای عوامل اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، انگیزشی، نگرشی، آموزشی- ترویجی، میزان تحصیلات، بعد خانوار و سن با مشارکت زنان در فعالیت های کشاورزی رابطۀ معنی داری دارند. همچنین نتایج رگرسیون چندمتغیره نشان داد که متغیرهای مستقل جمعاً 67 درصد از تغییرات متغیر وابسته را تبیین می کنند.

علیرغم علاقه روزافزون به بررسی نقش باورهای دینی نسبت به حفاظت از محیط زیست، هنوز تحقیقات کافی در رابطه با تحلیل پیام های الهی انجام نشده است. لذا پژوهش حاضر سعی دارد این شکاف را با شناسایی و اعتباریابی مفاهیم اخلاق محیط زیستی از منظر قرآن پر کند. در این تحقیق از رویکرد ترکیبی (طرح متوالی اکتشافی) استفاده شد. در بخش کیفی به منظور شناسایی مفاهیم اخلاق محیط زیستی از منظر قرآنی از تحلیل محتوا بر اساس رهیافت تفسیری استفاده شد. فرآیند اجرایی پژوهش در بخش کیفی، مصاحبه با هفت نفر از متخصصان الهیات و معارف اسلامی بود که به صورت نمونه گیری گلوله برفی انتخاب شدند. سپس در بخش کمی، بر اساس مفاهیم بخش کیفی، پرسشنامه ای طراحی و در بین جامعه موردمطالعه توزیع شد. جامعه موردمطالعه روستاییان شهرستان نقده بودند (36760 =N) که با استفاده از نمونه گیری تصادفی طبقه ای تعداد 379 نفر انتخاب شدند. روایی محتوایی ابزار تحقیق توسط پانلی از متخصصان تأیید شد. برای تعیین روایی از نسبت روایی محتوایی و شاخص روایی محتوایی استفاده شد که مقدار هر دو آنها قابل قبول (بالای 7/0) بود. همچنین پایایی ابزار تحقیق با استفاده از آلفای کرونباخ (83/0) تعیین شد. در بخش کمی جهت تلخیص مفاهیم از تحلیل عاملی اکتشافی استفاده شد. طبق نتایج، مفاهیم اخلاق محیط زیستی از منظر قرآن تحت عنوان شش مفهوم کلی «امانت داری»، «شکرگزاری»، «آبادانی»، «عدالت»، «کمال گرایی» و «احترام» دسته بندی شدند. همچنین، به منظور اعتباریابی هر یک از مفاهیم از تحلیل عاملی تأییدی مرتبه دوم استفاده شد. در پایان پیشنهاد هایی جهت تقویت ارزش ها و اصول اخلاقی قرآن نسبت به حفظ محیط زیست ارائه گردید.