جمشید منتشلو

پژوهش حاضر اقدامات سیاسی و فرهنگی خاندان حرفوشیان را مورد تحلیل و بررسی قرار داده است. خاندان آل حرفوشیان ازجمله گروه های شیعی مذهب در لبنان بودند که هم زمان با حاکمیت عثمانی ها در آسیای صغیر و هم زمان با دوره صفویان در ایران در ناحیه بعلبک سکونت داشتند. آن ها از طرف عثمانی ها تیول دار بعلبک محسوب می شدند و در جریان سیاست عثمانی ها علیه شیعیان، نقش زیادی در دفاع از مضامین سیاسی و عقاید مذهبی شیعه در این منطقه برعهده داشتند. اقدامات و فعالیت حرفوشیان را می توان در دو جبهه سیاسی و نظامی خلاصه کرد که موضوع مقاله حاضر بوده و پاسخ به این پرسش است که اقدامات آنان در این خصوص چه بوده است؟ البته به نظر می رسد که آنان اقدامات ارزنده ای در زمینه های دیگر نیز در این ناحیه انجام داده اند .در این میان عملکرد فرهنگی و به خصوص روابط آن ها با ایران مدنظر قرارگرفته شده است؛ همچنین آنان دارای سیاست تعامل گرایانه با عثمانی ها بوده و سعی داشتند در روابط با آنان خود را از برخوردهای مغرضانه دور کنند که به این موضوع نیز اشاره شده است. این پژوهش با استناد به منابع معتبر تاریخی و حدیثی به شیوه کتابخانه ای به تحلیل مسئله می پردازد. روش تحقیق انجام شده توصیفی تحلیلی و بر اساس سند کاوی است.

پژوهش حاضر به تحلیل و بررسی محتوای کتاب مطالعات اجتماعی پایه هشتم با تأکید بر نقش مهدی باوری در قیام مختار پرداخته است. این پژوهش از روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از اسناد و منابع کتابخانه ای انجام شده است و هدف آن بررسی وضعیت اطلاعات تاریخی در کتاب مطالعات اجتماعی پایه هشتم ابتدایی است. با بررسی محتوای کتاب متوجه می شویم در باره قیام مختار در کتاب درسی فوق، توضیح کاملی داده نشده است و دانش آموزان با اصل موضوع و نحوه قیام آشنا نمی شوند و باید برای پی بردن به موضوع قیام اطلاعات خود را خارج از مباحث کتاب به دست آورند. این مقاله در تبین چگونگی این قیام و به جهت روشنگری و تحلیل آن ارائه شده است. در این مقاله به دنبال پاسخ به این سؤال هستیم که آیا اعتقاد و باور مردم به مهدی (عج) در قیام مختار نقشی داشته است؟ به نظر می رسد که قیام مختار براین اساس نقش مهدی باوری شکل گرفته است و پیروان وی بر اساس این اعتقاد با او همراه شده اند . نکته دیگر این که در این تحقیق آنچه شایان توجه قرار می گیرد، این است که در این کتاب، اشاره ای کوتاه به حضور ایرانیان در زمان امویان شده و مطلب جامعی در این خصوص بیان نشده است

مسجد جامع بصره یکی از این مساجد جامعی بوده که از نهادهای سیاسی و فرهنگی جهان اسلام در دو قرن اول هجری محسوب می شود. سؤال اصلی این است که با توجه به حضور موالی و تازه مسلمانان در شهر بصره، مسجد جامع این شهر چه نقش و جایگاهی در توسعه مبانی دینی و فرهنگی اسلام داشت و تأثیر و تأثر آن با مسجد جامع کوفه چگونه بوده است؟ در پاسخ، ضمن نگاهی به تعاریف نظری، ابعاد و جامعیت مسجد در شهرها، به شکل گیری جامع بصره و میزان غنای علمی و فرهنگی آن اشاره و با استفاده از منابع تاریخی و جغرافیایی، تقابل جامع بصره با جامع کوفه بررسی می شود. حاصل اینکه اگرچه ضرورت های نظامی و سیاسی بنای جامع بصره را سبب گردید، اما این مکان کانون اصلی توسعه مبانی فرهنگی و علمی در میان تازه مسلمانان شد که نتیجه آن آزادی اندیشه اسلامی و ظهور علم کلام و نحو بود.