طاهره طوبایی

الطفل فی هذه القرون الأخیره قد وجد مکانته فی العالم من حیث تعلیمه ومسائله التربویه وکما أصبح الطفل موضع اهتمام العلوم التربویه وعلم النفس. وقد أصبح تعلیمه وأدبه أیضا موضع عنایه علماء الآداب وقد اعتنی الباحثون والنقاد بأدب الطفل کمجال مستقل من سائر مجالات الأدب. حیث نری خلق أعمال خاصّه للطفل فی بدایه الأمر؛ وبعد ما بدت ضروره نقد هذه الأعمال، دخل النقاد فی المجال التنظیری لتنمیه وترقّی مستوی هذه الأعمال الأدبیه الخاصّه للطفل. أمّا أدب الطفل الشیعی، فی هذا المسار لم یحظ کثیرا من الدراسات العلمیه رغم کثره الدراسات فی مجال أدب الطفوله، فمن الضروری دراسات نقدیه فی هذا المجال لیصل أدب الطفل الشیعی إلی غایته المطلوبه. فهذه المقاله منتهجه ببعض المناهج منها الوصفی و التاریخی ولاسیّما التحلیلی النقدی، بعد عرض موجز عن نظریه القارئ الضمنی لآیدن شامبرز، تحاول دراسه نموذج من أدب الطفل الشیعی بناء علی هذه النظریه، وأخیرا توصّلت إلی مدی مطابقه معاییر النظریه وأدب أطفال الشیعه حیث وجدت أنّ حضور القارئ الضمنی یوجب تعامل الطفل القارئ مع النصّ، کی تکون خطوه نحو رقّی أدب الطفل الشیعیّ.

خطابه از دیرباز از مهمترین وسایل ارتباط میان افراد جامعه بوده تا آنجا که یکی از فنون گفتاری به شمار آمده که می کوشد در مخاطبان اثر گذارد، آنها را [نسبت به موضوع مورد نظر] قانع سازد و به فهم آنچه مقصود خطیب است، تحریک نماید. بنابراین، نقش زیبایی های ادبی در موفقیت خطیب و ایجاد تأثیر شگرف در شنوندگان و متقاعد نمودن ایشان، غیر قابل انکار است. در خطبه غدیر که به واسطه فصیح ترین سخنگو به زبان عربی (پیامبر اکرم- ص-) ایراد شده و آخرین خطابه و بلندترین (طولانی ترین) خطابه آن حضرت هم است، زیبایی ها و ویژگی های ادبی خاصی انتظار می رود؛ و چون این خطبه علی رغم داشتن شایستگی های قابل توجه که آن را در زمره نثر فنی والای ادبی جای می دهد، در ادبیات عربی، گمنام مانده و مورد بررسی شایسته قرار نگرفته، این مقاله در پی آنست که پس از معرفی مختصر خطبه، آن را با استفاده از روش تحلیل گفتمان ادبی، تحلیل کند؛ دستاورد این پژوهش آنست که پیامبر اسلام(ص) جهت رسیدن به هدف مورد نظر که همان جذب مخاطب؛ تأثیر گذاری در او و متقاعد نمودن وی درباره موضوع خطابه است، ابزار مختلفی بکار می برد؛ بنابراین به الفاظ، آوا، سبک و محتوا اهتمام می ورزد؛ همین امر باعث شده خطبه غدیر با تمام شایستگی های ادبی موجود در آن و ویژگی های زیبای هنری (فنی) در بلندترین جایگاه نثر فنی جای گیرد.