علی آذره

خشکسالی یک رخداد طبیعی تکرارشونده و موقتی است و منجر به وارد آمدن خسارت های زیادی به زندگی انسان و اکوسیستم های طبیعی می شود. در این تحقیق، از شاخص بارش استاندارد شده (SPI) و شاخص خشکسالی جریانات رودخانه ای (SDI) جهت ارزیابی خشکسالی ها استفاده شده است. برای این منظور از آمار ماهانه 72 ایستگاه باران سنجی و 42 ایستگاه هیدرومتری در استان تهران استفاده شد و شاخص های خشکسالی SPI و SDI نیز در نرم افزار MATLAB محاسبه گردید. در مرحله بعد نقشه پهنه بندی مربوط به آنها نیز در دوره های مختلف با استفاده از نرم افزار ArcGIS تهیه شد و در نهایت ارتباط بین دو شاخص خشکسالی نیز از طریق ضریب همبستگی پیرسون بدست آمد. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که بین خشکسالی هواشناسی و هیدرولوژیکی در منطقه مورد مطالعه، ارتباط معنی داری در سطح 99 درصد وجود دارد و روند خشکسالی تقریباً در مناطق مختلف استان با گذشت زمان افزایش یافته است، به طوری که روند تغییرات هر دو شاخص خشکسالی، از سمت شمال به جنوب دارای افزایش چشمگیری بوده است. بر اساس داده های بارش و دبی، وقوع خشکسالی هواشناسی به صورت کوتاه مدت یا با تأخیر یک ماهه بیش ترین تأثیر را در وقوع خشکسالی هیدرولوژیک دارد. همچنین بررسی نظم مکانی نیز نشان داد که، بیشترین همبستگی بین خشکسالی هواشناسی و هیدرولوژیکی در ایستگاه رودک وجود دارد که دلیل همبستگی بالای آن را می توان کوچک بودن حوضه بالا دست آن به موقعیت ایستگاه های باران سنجی و هیدرومتری آن مرتبط دانست.

روستاییان علی رغم نقش محوری در تولید غذا، امروزه به دلیل تغییرات اقلیمی، اقتصادی و اجتماعی به عنوان یکی از مهمترین گروه های در معرض تهدید از لحاظ امنیت غذایی می باشند. تغییر در الگوی غذایی به دلیل قدرت و دسترسی پایین روستاییان در تامین مایحتاج اولیه، سوء تغذیه و ناامنی شدید غذایی را در این سکونتگاه ها به ارمغان آورده است. این پژوهش در پی پاسخ به این سوال که الگوهای غذایی در بین خانوارهای روستایی شهرستان جیرفت چگونه است و چه عواملی بر آن تاثیر دارند، با روش پیمایش و ابزار پرسشنامه انجام شده است. مدل تئوریک پژوهش با رویکرد آمایش سرزمین سه دسته عوامل محیطی، اجتماعی و اقتصادی را به عنوان عوامل اصلی تبیین کننده الگوهای غذایی رایج در بین روستاییان ارایه کرده است. یافته های پژوهش نشان می دهد: خانوارهای روستایی از مجموع 14 وعده اصلی نهار و شام در هفته بیشتر؛ برنج(با میانگین 4.99 دفعه)، مواد قندی مصنوعی مانند قند، شکر و شیرینی(با میانگین 4.71 دفعه) و لبنیات(با میانگین 4.7 دفعه) و ماهی و میگو( با میانگین 1.61 دفعه) مصرف می کنند. مصرف برنج در بین روستاییان با مصرف سایر مواد غذایی از جمله شیر و فرآورده های آن، سبزی و میوه جات، حبوبات، موادقندی مرغ رابطه معنی داری داشته است(با پذیرش اثر مثبت تقارن زمان گردآوری داده ها با برداشت محصول بر میزان مصرف خانوارهای روستایی). دسترسی به آب موردنیاز برای تولید محصولات کشاورزی و دامی مهمترین عامل تبیین کننده چگونگی مصرف شیر و فرآورده های آن در بین خانوارهای روستایی دارد(R=0.47, F=5.628, Sig=0.028 ). در مجموع درآمد سالیانه در پیوند با قیمت فروش محصولات کشاورزی مهمترین عامل تبیین کننده چگونگی مصرف مواد غذایی به ویژه مصرف انواع گوشت، غذاهای رژیمی، کنسروها و... با (R=0.51, F=11.615, Sig=0.002) و چگونگی علاقه به مصرف موادغذایی با (R=0.52, F=7.44, Sig=0.013 ) و می باشند.

امروزه بیابان زایی یکی از مهمترین پدیده های طبیعی است که خسارات گاها" جبران ناپذیری بر زندگی انسان ها می گذارد این پدیده به صورت تدریجی محیط پیرامون خود را تسخیر کرده و باعث خالی از سکنه شدن و مهاجرت مناطق تحت تأثیر خود خواهد شد. ارزیابی و پایش این پدیده طبیعی از جمله برنامه های اساسی برنامه ریزان منطقه ای جهت مقابله با آن می باشد. پایش این پدیده در ایران که بیش از دو سوم آن در منطقه خشک و نیمه خشک قرار دارد و از اکوسیستم های شکننده ای برخوردار است از اهمیت قابل توجهی برخوردار است، به همین دلیل مدل بومی IMDPA جهت ارزیابی آن ابداع گردید. در این تحقیق به منظور ارزیابی شدت بیابان زایی دشت کرمان از مدل IMDPA با تاکید بر معیارهای آب و اقلیم استفاده گردید. نتایج نشان داد کلاس بیابان زایی معیار اقلیم در دوره آماری ده ساله (1392-1382) تغییر نکرده و در کلاس متوسط قرار دارد و همچنین کلاس بیابان زایی معیارآب متوسط تعیین گردید. ضمناً نتایج نشان داد در معیار آب از مساحت شدت بیابان زایی کلاس کم کاسته شده و به مساحت کلاس بیابان زایی متوسط افزوده شده است و نهایتاً مشخص گردید با گذشت زمان شرایط بیابان زایی منطقه وخیم تر شده حتی کلاس بیابان زایی شدید نیز در بعضی از مناطق به خصوص در نواحی غرب و جنوب شرقی دشت کرمان مشاهده شده است.  

    مدیریت موثر منابع آبی در یک رودخانه نیازمند شناخت صحیح و کامل از فرآیندهایی است که در آن رخ می دهد. روش های هوش مصنوعی می توانند کارایی بالایی جهت شبیه سازی جریان رودخانه در مقیاس های مختلف زمانی و مکانی داشته باشند. در این مطالعه از روش شبکه عصبی مصنوعی و مدل نمودار درختی M5 جهت شبیه سازی ماهانه جریان رودخانه در ایستگاه استور استفاده گردید. جهت شبیه سازی داده های دبی جریان ماهانه در این ایستگاه, از داده های دبی ثبت شده در چهار ایستگاه هیدرومتری بالادست و یک ایستگاه اقلیمی استفاده گردید. جهت مقایسه نتایج دو روش شبکه عصبی مصنوعی و مدل M5، از دو معیار مجذور میانگین مربعات خطا و ضریب تبیین استفاده گردید. نتایج نشان داد شبکه عصبی مصنوعی با ساختار یک لایه مخفی با چهار نرون کارایی بیشتری نسبت به مدل M5 دارد. خطای مدل شبکه عصبی مصنوعی 40/25 با ضریب همبستگی 93/0 و خطای مدل M5 18/28 با ضریب همبستگی 92/0 به دست آمد. با افزایش نرون های محاسباتی در لایه مخفی کارایی شبکه عصبی مصنوعی کاهش یافت. 

صنعت گردشگری به دلیل درآمدزایی و ایجاد اشتغال در دهه های اخیر مورد توجه زیادی از سوی دولت ها قرار گرفته است. در این بین گردشگری عشایری، به عنوان فرصتی نوین به بیان و معرفی چشم انداز های مناطق عشایری که به دیدنی ترین جاذبه عصر تکنولوژی لقب گرفته اند، می پردازد. با توجه به اهمیت موضوع در این پژوهش به بررسی توانایی ها و ظرفیت های اکوتوریسمی و شناسایی مناسبترین مکان ها در دهستان وردشت برای توسعه اکوکمپ عشایری پرداخته می شود. پژوهش حاضر کاربردی و از نظر ماهیت روش توصیفی-تحلیلی است. روش جمع آوری داده ها نیز به صورت ترکیبی از نوع پیمایشی و اسنادی می باشد. بر این اساس 25 پرسش نامه برای امکان سنجی و 10 پرسش نامه نیز برای شناسایی مناسب ترین مکان به کار گرفته شد و با بهره گیری از روش SWOT قابلیت ها و توانایی-های منطقه شناسایی و طبقه بندی گردید و با بهره گیری از تکنیک AHP در محیط GIS بهترین مکان جهت احداث اکوکمپ عشایری انتخاب شد. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که استراتژی نوع تهاجمی دارای برتری نسبی در مقایسه با سایر استراتژی های چهارگانه است یعنی در منطقه باید نقاط قوت و فرصت را به حداکثر رساند. با توجه به معیارهای انتخاب شده براساس روش AHP مناسب-ترین مکان برای توسعه اکوکمپ عشایری ، روستاهای تنگ دوئی، ورق، گردنه خاکی، حسین آباد، کاسنگان سفلی، علی آباد، کاکا آباد علیا، حیدر آباد، کنده قبرستان، فتح آباد، نصرت آباد، ملاقلی، جلال آباد، صادق آباد، دولت قرین علیا، هفتجان، دزبان، دره، سولک، نرمه، حاجی آباد، شوره چمن، دیزیجان، مزرعه سورد، قاپاقلو، گل کن سفلی، گل کن علیا، مزرعه میل و رباط، مطلوبیت مناسب جهت ایجاد اکوکمپ را دارند.

در این مطالعه، به بررسی آسیب پذیری سیلاب شهری بندرعباس با استفاده از شاخص های وضعیت اقتصادی اجتماعی، تراکم شهری، تراکم جمعیت و کیفیت ساختمان و روش تاپسیس -سلسله مراتبی پرداخته شد. از این رو در ابتدا وزن و اهمیت شاخص ها براساس نظرات کارشناسی و روش تحلیل سلسله مراتبی تعیین گردید. سپس آسیب پذیری شهر در برابر سیل با استفاده از روش تاپسیس محاسبه گردید. محدوده موردمطالعه به 5 بلوک شهری تفکیک، و سپس ماتریس تصمیم گیری با توجه به 5 بلوک و 4 شاخص تشکیل گردید. در نهایت نقشه نهایی آسیب پذیری سیل شهری بندرعباس در نرم افزار ArcGIS تهیه گردید. نتایج تحلیل آسیب پذیری نشان داد که عامل تراکم جمعیت با وزن 306/0 دارای بیش ترین اهمیت است. در نهایت، تحلیل جامع آسیب پذیری سیل بندرعباس اثبات کرد که بخش های جنوبی و مرکزی این شهر و بلوک شهری شماره 5، دارای آسیب پذیری بالاتری بوده و این بخش ها برای مدیریت رواناب شهری و آبگرفتگی در اولویت بالایی هستند. تراکم جمعیت بالا می تواند از علل آسیب پذیری این منطقه در برابر سیل باشد. توسعه ی فضای سبز و افزایش ظرفیت سیستم جمع آوری رواناب خیابان ها، از جمله اقدامات مهم برای کاهش آب گرفتگی شهری است. هم چنین توزیع مکانی تراکم جمعیتی و تراکم شهری در بندرعباس، نامتوازن بود و این موضوع باید در برنامه های مدیریتی این شهر لحاظ شود تا میزان تمرکز جمعیتی در مناطق دارای آسیب پذیری زیاد کاهش یابد.