سعیده میرحق جو لنگرودی

ظرفیت علمی هر کشور، یکی از شاخص های اصلی توسعه پایدار آن کشور به شمار می آید. پیشرفت و ارتقای این توان مستلزم بهبود وضعیت تولیدات و انتشارات علمی آن کشور است. این نوشتار به بررسی وضعیت انتشارات علمی مجله جغرافیا و برنامه ریزی در سال های 1389-1393 می پردازد. پژوهش حاضر از نوع توصیفی و به روش پیمایشی انجام گرفته است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که در پنج سال مورد بررسی 201 مقاله به چاپ رسیده که از این تعداد 87 درصد مقالات به صورت چند نویسندگی است و مشارکت نویسندگان بیش تر به صورت درون موسسه ای می باشد. میانگین درجه همکاری نویسندگان 87/0 و میانگین شاخص همکاری 53/2 است و نشان می دهد روابط هم تالیفی بین نویسندگان مجله بسیار قوی است که در این میان بیش ترین درصد همکاری بین دو و سه نویسنده دیده می شود. دانشگاه تبریز با 97 مقاله حدود 50 درصد مقالات مجله را به خود اختصاص داده و پرکارترین موسسه شناخته شده است.

در دهه های گذشته مطالعه و ترسیم نقشه های علمی به عنوان یکی از شاخص های مطالعات علم سنجی در حوزه های مختلف اهمیت و افزایش یافته است. پژوهش حاضر به بررسی تولیدات علمی در نشریه پژوهش های ترجمه در زبان و ادبیات عربی در پایگاه ISC می پردازد.هدف این پژوهش بررسی و سنجش فعالیت های علمی نویسندگان در نشریهپژوهش های ترجمه در زبان و ادبیات عربی به همراه ترسیم شبکه علمی آن ها به منظور رویت پذیری اطلاعات علمی منتشر شده است که از طریق نشان دادن تعاملات میان نویسندگان و دانشگاه ها دنبال شده است. این پژوهش از نوع مطالعات علم سنجی است که به همراه روش کمی و تحلیل استنادی انجام شد. جامعه پژوهش، تمامی مقالات نشریه پژوهش های ترجمه در زبان و ادبیات عربی در سال های 1390 تا 1398 است که در نمایه استنادی علوم جهان اسلام نمایه شده است. نقشه ها با استفاده از تکنیک های تحلیل هم استنادی و با کمک نرم افزار VOSviewer ترسیم شد. یافته های این پژوهش گویای آن است که مشارکت های علمی نویسندگان نشریه در سطح مطلوبی قرار دارد و بین متغیرهای ارتباطات علمی با تولیدات علمی همبستگی مثبت و معناداری وجود دارد؛ بدین صورت که نویسندگان دارای تولیدات بیشتر، مشارکت بیشتری با سایر نویسندگان در نوشتن مقالات دارند. نتایج پژوهش حاضر بر اهمیت اهتمام به تألیف مقاله در نشریه پژوهش های ترجمه در زبان و ادبیات عربی و مشارکت علمی بین نویسندگان و دانشگاه ها تاکید می کند.

گسترش روزافزون تعداد و شمارگان نشریه های علمی از یک سو و استقبال، استفاده و وابستگی وسیع جامعه علمی به آن ها از سویی دیگر، بررسی کمی و کیفی نشریه های ادواری را به یکی از مهم ترین مسایل ارزیابی این نوع منابع تبدیل کرده است. این پژوهش با هدف ارزیابی و سنجش تولیدات علمی نویسندگان نشریه جغرافیا و برنامه ریزی در سال های 1394-1396 صورت گرفته است. نتایج نشان می دهد که در این سه سال 186 مقاله به چاپ رسیده است. حدود 55 درصد مقالات توسط اعضای هیات علمی دانشگاه ها و با مشارکت و همکاری گروهی انجام شده است. یافته ها نشان می دهد میانگین ضریب مشارکت در این سه سال 59/0 بوده است که نشان دهنده میزان همکاری گروهی بین نویسندگان این نشریه می باشد. همچنین تعداد 97 مقاله با مشارکت نویسندگان همکار از یک دانشگاه تالیف شده و در 69 مقاله، نویسندگانی از دانشگاه های مختلف همکاری نمودند و این نشان می دهد نویسندگان این نشریه بیشتر به مشارکت درون موسسه ای گرایش دارند. دانشگاه تبریز، دانشگاه تهران و دانشگاه تربیت مدرس و دانشگاه پیام نور بیشترین همکاری را در تولید مقاله این نشریه دارند.

عبدالرحمن ابن خلدون عالم اسلامی ومؤرخ اجتماعی، مفکر عالمی ذاعت شهرته واستفاض صیته لنظریه جلیله استحدثها وأطلق علیها "علم العمران البشری" ولقد اهتم الدارسون فی أنحاء العالم بدراسه نظریته وآثاره المؤلفه نظرا إلی مکانه الاندلس فی العالم الاسلامی وإلی أهمیه دراسه التطورات الاجتماعیه والسیاسیه والحضاریه فیها. الدکتور طه حسین یری بأن التطورات الاجتماعیه والسیاسیه أثر من آثار التطور الفکری والأدبی فدراسه الأدب خاصه أدب العالمین الکبیرین یعطینا صوره حیه عن واقع المجتمع وتطوراته. علی هذا قامت هذه الورقه بدراسه وتحلیل رسائل أرسلها کل من ابن خلدون والوزیر الأدیب ابن الخطیب بعضهم لبعض رغبه للتعریف والتعرّف علی حیاتهما المتقلّبه وآرائهما. إنّهما قد عالجا الأحداث التاریخیه فی ثوب أدبی له تعابیر أدبیه مؤثره. أضف إلی ذلک أنّ هذه الرسائل تدلّ علی افتنان ادبی من قبلهما کما تفید إفادات سیاسیه، وتاریخیه، وعلمیه، وأدبیه.  

غاده السمان شاعر سوری عصر معاصر است که زن، عشق، تبعیض و تعصب ستیزی از بن مایه های اصلی اکثر اشعارش می باشد. در جهان او را بیش تر به عنوان نویسنده می شناسند. پروین اعتصامی شاعره ایرانی است که در اشعارش عشق به انسانیت، آزادگی، عدالت اجتماعی، علم، هنر و عشق به قشرهای محروم و رنج دیده جامعه موج می زند. این پژوهش، زندگینامه و اشعار دو بانوی شاعر را مورد بررسی قرار داده و تشابه و اختلاف در مضامین را برمی شمرد و به این نتیجه می رسد که چگونه دو شاعر در دو برهه زمانی نزدیک به هم تا این اندازه می توانند از مشابهت برخوردار باشند و از دریچه احساس و عاطفه این دو زن، جهان و مسائل موجود در آن را بنگرند، و به اندیشه ای نو و بدیع در تطبیق میان ادبیات فارسی و عربی دست یابند.

مقدمه: امروزه مجلات علمی معتبر به عنوان موتور محرک تاثیرگذار بر توسعه جوامع شناخته شده اند. در این بین ارتباط علمی به عنوان مهم ترین و موثرترین ابزار برای توسعه علم و دانش در جامعه اطلاعاتی به شمار می رود. از آن جا که فصلنامه مدیریت سلامت دومین نشریه برتر(طی سنوات مورد بررسی) دراتخاذ ضریب تاثیر در حوزه نشریات علوم پزشکی می باشد پژوهش حاضر با نگاه علم سنجی به بررسی و مصورسازی شبکه های همکاری علمی پژوهشگران این فصلنامه می پردازد. روش ها: پژوهش حاضر، علم سنجی و از نوع کاربردی است. جامعه پژوهش شامل 165 مقاله ای است که در سال های 1392 تا 1396 در نشریه مدیریت سلامت منتشر شده است. ترسیم و تحلیل شبکه های هم نویسندگی، با استفاده از نرم افزار تحلیل شبکه های اجتماعی یو.سی.آی.نت و همچنین، ترسیم نقشه های چگالی با کمک نرم افزار وی.او.اس.ویوور انجام شد. یافته ها: در مبحث مشارکت علمی، پژوهشگران فصلنامه تمایل زیادی به مشارکت گروهی داشته و همکاری علمی در این فصلنامه بالا بوده است. بیشترین میزان چگالی در شبکه هم تالیفی نویسندگان فصلنامه مذکور به رضاپور، سیدین، باقری فرادنبه، ابوالقاسم گرجی و نورایی مطلق اختصاص داشت. بررسی شبکه هم نویسندگی دانشگاه ها و موسسات همکار نشان داد که دانشگاه علوم پزشکی ایران ، دانشگاه علوم پزشکی تهران و دانشگاه شهید بهشتی به عنوان قطب شبکه شناخته می شوند. نتیجه گیری: مشارکت گروهی در فصلنامه مدیریت سلامت از سطح بالایی برخوردار بوده و 94 درصد از مقالات مجله به صورت مشارکت گروهی است. این امر بیانگر افزایش تمایل نویسندگان به تولید مدارک مشارکتی بوده است.

الماء فی النصوص الدینیه هو رمز للمعرفه والحیاه والطهاره والشفافیه، ولهذا العنصر فی النصوص العرفانیه مفاهیم أعمق ویرمز إلی النقاوه الذاتیه والحیاه الخالده والأنوار والمظاهر الإلهیه. فی هذه النصوص یتناسق رمز العطش حسب المفاهیم الرمزیه لعنصر الماء ویکون له معنی خاص. ومن أبرز مفاهیمه وأکثرها تمیُّزاً، التعبیر عن شوق المُرید وشغفه للوصول إلی الحبیب. إنّ قضیه الماء والعطش فی وقعه عاشوراء متجذره فی الواقع ولکن التعبیر عن التآویل والتعابیر العرفانیه والرمزیه للأحداث التی تتعلق بالماء والعطش هو أمر لافت للنظر والتأمل، خاصه حینما تمتزج هذه التعابیر بالفنون الشعریه والصور البیانیه وتکسی أقوال وتصرُّفات المشارکین فی هذا المشهد من التاریخ نکهه ولوناً جدیداً. طلب الماء أحیانا یعنی طلب مقام الفناء فی الشیخ وتاره یعنی الفناء فی الله والسقایه تعنی غرف ماء المعرفه والحقیقه من منهل التوحید وإیصاله إلی عطاشی طریق الحق. لهذه التعابیر جذور وخلفیه فی النصوص الأدبیه والأشعار العرفانیه.

از آن جا که قرآن کریم با زبانی ادبی بر پیامبر رحمت نازل گشته است، ادبیات قرآن مورد توجه علماء بلاغت بوده است تا از این رهگذر بتوانند نکات ظریفی که برای جامعه بشری به ارمغان آورده شده است بیان دارند. یکی از نکات ظریف بلاغی که در قرآن کریم دیده می شود اسلوب های قرآنی است اسلوب هایی که به قوت بیان و دقت معانی ممتاز است از جمله اسالیبی که در قرآن کریم دیده می شود اسلوب ندا است. در این مقاله سعی شده است تا به بررسی اسلوب ندا در قرآن کریم پرداخته شود و اغراض بلاغی این اسلوب بیان گردد. کلید واژه ها : قرآن کریم، اغراض بلاغی، اسلوب ندا. 

القرآن الکریم والإکتشافات العلمیه الحدیثه الملخص إنّ القرآن العظیم کلام الله عزّوجلّ، أنزله علی رسوله الحق، وجعله إعجازا له فی صدق دعوته إلی الله تعالی. فکما أکّد القرآن العظیم بنفسه علی ذلک، إنّه حافل بإشارات وحقائق علمیه دقیقه بصوره مذهله یکتشفها العلماء الیوم، وبعضها حدیثه جداً. وقد أخبر ربّ العالمین فی کتابه العزیز عن تلک المکتشفات قبل 14 قرناً. فإنّ من الخصائص العجیبه للقرآن دقّه کلماتها، ما یثبت صدورها عن الله عزّوجلّ، ومن الإشارات العلمیه التی اکتشفها العلماء حتی الیوم، إشارات علمیه عن الکون والسماء، مثل اکتشاف بدایه الکون ونهایته، وتوسّع الکون، والثقوب السوداء، والنجوم النابضه، والنسیج الکونی، والحیاه فی الفضاء، وغیر ذلک مما یرتبط بالکون والسماء. ومنها إشارات علمیه عن الأرض والجبال، مثل وجود أسرار بدایه الخلق فی الأرض، والکلام عن طبقات الأرض، وهما بحثان علمیان دقیقان. ومنها الإعجاز فی المیاه والبحار، ومنها الإجاز فی علو الطب والنفس، وفیه أسرار عن الشفاء والغذاء، وأسرار عن المخلوقات. 

این مطالعه با هدف بررسی وضعیت انتشارات علمی فصلنامه «مطالعات قرآنی» بین سال های 1389 تا 1392 با رویکرد علم سنجی انجام شده است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که فصلنامه «مطالعات قرآنی» با انتشار 136 مقاله در 15 شماره، حدوداً نظم انتشاراتی را رعایت نموده است. آمار مشارکت نویسندگان بیانگر آن است که نیمی از مؤلفان به تألیف انفرادی و نیمی دیگر به مشارکت گروهی پرداخته اند. 42 مقاله با مشارکت نویسندگان همکار از یک دانشگاه، و 27 مقاله با مشارکت پژوهشگران از دانشگاه های مختلف تألیف گردیده است. دانشگاه آزاد اسلامی واحد جیرفت به عنوان دانشگاه پرتولید در جایگاه نخست قرار دارد. در میان نویسندگان مهدی ممتحن پرتولیدترین نویسنده این مجله معرفی می گردد.

غسان کنفانی کاتب، وناقد، وروائی وشاعر شهید، قد خرج بروایاته العدیده عن دائره الواقع الاجتماعی المحلی إلی القضایا الانسانیه العامه التی تتعلق بالوجود وبالإنسان. یدین غسان فی روایته، رجال فی الشمس، کل الأطراف التی تسبب فی نکبه فلسطین، القیادات العاجزه، والقیادات الخائنه والشعب المستسلم والذین تخلوا عن الأرض لیبحثوا عن خلاصهم الخاص والهرب هو الذی ینسی الانسان ذاته وآماله. فکره الهرب من الواقع هی من الأفکار التی تخضع للرفض فی هذه الروایه.

غسان کنفانی کاتب، وناقد، وروائی، وشاعر، وشهید، قد خرج بروایاته العدیده عن دائره الواقع الاجتماعی المحلی (هموم ناتجه عن نکبه فلسطین سنه 1948) إلی القضایا الإنسانیه العامه التی تتعلق بالوجود وبالإنسان. ما تبقی لکم، هی روایه تعتبر من بواکیر التجارب الحداثیه فی منبر الروایه العربیه، لا یستطیع القارئ العادی أن یفهمها، وحتی القارئ المختص یحتاج إلی الرویه حتی یستکشف مضامینها. قد استطاع الکاتب أن یصور قضایا مجتمعه من خلال رسم أحداثه. بعد قراءه هذه الروایه الاجتماعیه تتضح أن غسان کنفانی، کان یشاهد مشکلات المجتمع الفلسطینی، وقد تأثر بمشاهداته الدقیقه وکأنه ناطق باسم الطبقه الشعبیه، والطبقه المتوسطه التی کانت تعانی من مظاهر الظلم، والفساد، والفقر، والحرمان. والکاتب قد تحدث عن الواقع علی لسان الشخصیات الفلسطینیه. کانت هذه الروایه انعکاساً للمضمون الروحی لشعب معین فی مرحله معینه. یحاول غسان فی هذه الروایه الوصول إلی التعبیر المناسب عن أفکاره التحرریه وغایتها فکره العوده.