سارا صادقی نیا

در میان گنجینه نسخ خطی کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی، نسخه مصور عجایب المخلوقات و غرایب الموجودات محمد قزوینی خودنمایی می کند. از میان سه نسخه مصور موجود در کتابخانه آستان قدس، پژوهش پیش رو، نسخه 35212، را انتخاب و از میان نگاره ها، نگاره های انسانی آن را مورد بررسی و واکاوی قرار داده است. در نسخه منتخب 23 نگاره، متعلق به انسان نگاره ها هستند،که در دو دسته طبقه بندی می شوند. دسته نخست، شامل نگاره های صور فلکی است که به شکل مرد یا زن و با ظاهری طبیعی ترسیم شده اند، دسته دوم، موجودات خیالی هستند که به شکل ترکیب انسان-حیوان تصویر شده اند. نگاره ها، برگرفته از اسطوره ها و داستان های عامیانه هستند و به سبک مکتب جلایری ترسیم شده اند. در این پژوهش تلاش می شود میزان تطبیق متن با نگاره های موجود در نسخه منتخب بررسی شود. پژوهش ماهیتی توصیفی-تحلیلی دارد و به روش اسنادی و کتابخانه ای صورت گرفته است. نتایج نشان می دهد نگاره ها در خدمت متن بوده و در عینیت بخشیدن به توصیفات متن و درک بهتر مطالب به خواننده کمک کرده اند و هرجایی که هنرمند احساس نیاز کرده است مرز میان خیال و واقعیت را درهم شکسته و جذابیت تصاویر را با قدرت تخیل خود دوچندان نموده است.

سفال مند گناباد، یکی از انواع سفالینه های کشور است که اصالت فرهنگی و تمدن کهن خراسان را نشان می دهد؛ با این حال، نام این سفال و نقوش به کاررفته بر روی آن به دلیل مشکلات مربوط به سفالگران و بی توجهی به جایگاه این هنر ارزشمند، در معرض خطر نابودی قرار گرفته اند. از این رو، پژوهش حاضر در نظر دارد به کاربرد نقش مایه های اصیل این سفال در طراحی هویت بصری و میزان تأثیر آن در کسب و کار بپردازد. از آنجایی که امروزه در صنایع دستی، استفاده از نقوش متنوع با توجه به سلیقه بازار بیش از پیش دیده می شود، در پی آن هستیم به این پرسش مهم پاسخ دهیم که بازآفرینی نقوش اصیل تا چه میزان می تواند در موفقیت نام تجاری و طراحی هویت بصری کالا مؤثر باشد؟ برای پاسخ به این مهم، پس از چارچوب نظری، به تقسیم بندی و تحلیل نقش ها پرداختیم و در نهایت به کمک پرسش نامه محقق ساخته، یافته های پژوهش حاصل شدند. جامعه آماری شامل 48 نفر؛ 14 سفالگر جهت تأیید اصالت نقش ها و 34 گرافیست جهت تأیید کاربری نقوش در طراحی هویت بصری بودند. جامعه هدف تعداد 50 سفال از میان سفال های مند هستند که جهت تحلیل انتخاب شدند. نتایج نشان می دهند نقوش ایرانی علاوه بر تأکید بر هویت ملی، قابلیت کاربرد در طراحی هویت بصری و تجاری سازی کالا را نیز دارا هستند. همچنین از میان نقوش هندسی، جانوری، گیاهی و تمثیلی سفال مند، نقش "مرغ" بالاترین درصد فراوانی را برای طراحی هویت بصری دارا است. این پژوهش، ماهیتی توصیفی تحلیلی دارد و به روش کتابخانه ای و میدانی انجام گرفته است.

تمدن جیرفت با قدمت پنج هزار ساله، یکی از باشکوه ترین تمدن های ایران است، که در سال ۱۳۷۹ خورشیدی کشف و پس از مدتی مورد توجه باستان شناسان قرار گرفت. عمده آثار به جا مانده از تمدن جیرفت مربوط به کنده کاری های اشیا سنگ صابون است که با نقوش متنوعی از جمله نقوش گیاهی، انسانی، حیوانی، موجودات خیالی و فضاهای معماری آراسته و گاهاً  برخی سنگ نشان شده اند. در میان این نقوش، با بررسی های انجام شده مشخص شد، نقش عقرب، پس از نقش مار بیشترین میزان فراوانی را نزد مردم این تمدن دارا بوده است. نقش عقرب به دو صورت طبیعی و خیالی ترسیم شده است که در نوع خیالی آن به صورت ترکیب با انسان دیده می شود. نقش عقرب-انسان در میان نقوش موجودات خیالی جیرفت، بیشترین درصد فراوانی را دارد که نشان از جایگاه ویژه آن به لحاظ مفهومی و اسطوره ای است. در این مقاله با توجه به جایگاه نقش عقرب به تحلیل آثار در جیرفت پرداخته می شود. هدف این مقاله مطالعه نقش عقرب به صورت آیکونوگرافی است. آیکونوگرافی، یک روش تفسیر در تاریخ فرهنگ و تاریخ هنر است که پس زمینه های فرهنگی، اجتماعی و تاریخی موضوعات و الگوها را در هنرهای دیداری آشکار می کند. بدین جهت با روش توصیفی- تحلیلی به گردآوری اطلاعات به شیوه کتابخانه ای و اسنادی پرداخته شده است. نتیجه تحقیق جنبه های شمایل شناسانه نقش عقرب را مورد مطالعه قرار داده است و نهایتاً با آوردن نقوش در جدول و رسامی کردن طرح ها، به تحلیل یافته ها پرداخته است.

تبلیغات در هر عرصه ای به خصوص حوزه تجارت از ارکان ارتباط جهان معاصر محسوب می شود. تبلیغات موفق برپایه اصولی چون روان شناسی تبلیغ و شناخت بازار هدف استوار است؛ از این جهت فاکوپا « شرکتی که در دهه سی پایه گذاری شد، یکی از موفق ترین بنگاه های تبلیغاتی ایران است». فاکوپا با به کار گرفتن کارزارهای تبلیغاتی که پدیده نوظهور در تبلیغات نوپای ایران به حساب می آمد؛ توانست تحولی در تبلیغات به وجود آورد. بسیاری از روش های تبلیغاتی این شرکت برای اولین بار در ایران تجربه شد. فاکوپا بیش ازآنکه برقابلیت های بصری و تصویری تبلیغات استوار باشد بر روان شناسی تبلیغات متمایل بود که تأثیر شگرف آن را در تبلیغات، انتظاری، تلقینی و ترغیبی و... می توان دید. در این مقاله باتوجه به مباحثی چون تبلیغات و الگوهای ارتباط و همچنین تبلیغات و مؤلفه های روان شناسی به مطالعه کارزارهای تبلیغاتی فاکوپا پرداخته می شود. این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی و به شیوه اسنادی با تورق روزنامه اطلاعات و گردآوری کارزارهای تبلیغاتی فاکوپا - در دهه سی و چهل صورت گرفته است. هدف از این امر، شناخت حوزه های تبلیغات، روان شناسی تبلیغات و جایگاه آن در تاریخ تبلیغات ایران است.

مطالعاتی که تاکنون درباره آثار نگارگری مکتب هرات انجام شده، بیشتر از جنبه زیبایی شناسانه آن بوده و کمتر از منظر واقع گرایانه به آنها توجه شده است. یکی از ویژگی های واقع گرایانه در نگاره های این مکتب، بازتاب معماری اسلامی و عناصر تزیینی وابسته به آن است. کم توجهی به بررسی عناصر تزیینی در نگاره ها از این پیش فرض ناشی شده که نگارگری ایران عمدتا عالم مثال را نشان می دهد و از واقعیت مشهود فاصله بسیار دارد. در مقاله حاضر تلاش گردیده تا با کنار گذاشتن پیش فرض موجود، به بررسی میزان واقع گرایی تزیینات کاشی کاری نگاره های بهزاد پرداخته شود. روش انجام پژوهش توصیفی- تحلیلی و بر مبنای داده های کتابخانه ای انجام شده است. بدین منظور تزیینات کاشی کاری 8 نگاره بهزاد انتخاب و مورد تحلیل قرار گرفته است. سپس میان هر یک از تزیینات شناسایی شده با تزیینات مشابه در بناهای پابرجا از عهد تیموری مقایسه تطبیقی صورت گرفته است. نتایج بیانگر آن است که اغلب تزیینات کاشی کاری نگاره ها از لحاظ فرم، ساختار و رنگ متاثر از بناهای واقعی دوران تیموری است و انواع رایج تزیینات به کار برده شده در نگاره ها با تطبیق نقوش تزیینی و دقت در ساختار، کاشی های زیر لعاب، معرق هندسی، تک رنگ هندسی و پس از آن گره چینی آجر و هفت رنگ می باشد. این در حالی است که برخی دیگر از انواع کاشی کاری های رایج عصر تیموری همچون هندسی زیرلعاب، معرق گل و بوته، معقلی هندسی و بنایی در نگاره های بهزاد به کاربرده نشده است.

در پی عدم حمایت دربار صفوی از هنرمندان، شاهد مهاجرت تعدادی از آنان به دربار عثمانی هستیم. این شرایط، بستر مناسبی را جهت رشد و توسعه نگارگری عثمانی بر پایه دستاوردهای هنری مکاتب ایران در کارگاه های تازه تأسیس استانبول به وجود آورد. از این رو، در این پژوهش تلاش گردیده است بر مبنای روش تطبیقی تحلیلی، میزان تأثیرپذیری مکتب عثمانی از مکتب تبریز و بررسی وجوه تشابه و افتراق آن دو براساس ابعاد گرافیکی موجود در نگاره های دو مکتب با تکیه بر آثار شاهنامه شاه طهماسب و سلیمان نامه مورد مطالعه موردی و تحلیل قرار گیرد. نتایج نشان می دهد که در نیمه نخست قرن دهم هجری، فعالیت هنرمندان مهاجر ایرانی درکارگاه های توپقاپی، تأثیرات قابل ملاحظه ای را از دستاوردهای هنر ایران بر نگارگری عثمانی برجای گذاشته و هنرمندان این مکتب توانستند با اقتباس از هنر ارزنده پارسی و تلفیق آن با هنر بومی خود به شیوه ارزنده ای از سبک ملی دست یابند.

هدف: هدف اصلی این پژوهش بررسی عملکرد تعاونی ها در اقتصاد صنعت فرش دستباف استان خراسان رضوی و شناسایی موانع و مشکلاتی است که در این میان وجود دارد. روش: این تحقیق از نوع تحقیقات کیفی بوده و جنبه کاربردی دارد. اطلاعات آن به صورت اسنادی و کتابخانه ای و از طریق مصاحبه به روش میدانی با تعداد 55 نفر نمونه از جامعه آماری گردآوری شده که نتایج آن به شیوه توصیفی- تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته است. یافته ها: براساس نتایج حاصل، عوامل مؤثر در بهبود کیفیت فرش دستباف درتعاونی ها، با میانگین 87.2% دارای بیشترین تأثیر بوده و نقشی که تعاونی ها در مواردی از قبیل اشتغال زایی و کاهش بیکاری و محرومیت در جامعه و رشد صنعت توریسم دارند، با میانگین 78.16% در رتبه بعدی قرار دارد و همچنین نقش تعاونی ها در افزایش رشد سرمایه و درآمدزایی با میانگین 43.8% دارای کمترین تأثیر از دیدگاه افراد مورد مصاحبه، ارزیابی شده است. راهکارهای عملی: این تحقیق عمدتاً مبتنی بر روش کیفی است و نمی تواند تمامی زوایای پنهان موارد مرتبط با مسائل اقتصادی در تعاونی ها را نشان دهد. بنابراین، به سایر محققان پیشنهاد می شود از روش های تحقیق کمی نیز برای شفاف ترکردن هر چه بیشتر روابط میان متغیرهای این تحقیق استفاده کنند. اصالت و ارزش: ایجاد تعاونی های فرش دستباف، نقش مؤثری در توسعه صادرات و تولید فرش دستباف بدون عیب و نقص داشته است و کارایی این نهادها در کمک رسانی به بافندگان فرش و رفع مشکلات آنان از نظر درآمدزایی، در این صنعت مؤثر بوده است. نظارت در نحوه بافت و تهیه مواد و مصالح مرغوب توسط این تعاونی ها و نیز داشتن شناسنامه وکمرنگ شدن نقش واسطه ها، همه موارد مهمی هستند که به رشد اقتصادی این صنعت ارزشمند کمک می کنند.