مریم صباغان

مشکل فراموشی مفاهیم درسی در طول تعطیلات تابستانی و یا عید نوروز در ایران، یکی از دغدغه های اساسی دبیران است. این مقاله، به بررسی تأثیر یک بازی محقق ساخته به نام دالان سبز بر یادآوری مفاهیم شیمی پایه اول متوسطه می پردازد. پژوهش حاضر یک پژوهش کاربردی از نوع شبه آزمایشی است و هدف آن تأثیر آموزش درس شیمی به کمک بازی دالان سبز در سال 1393 بوده است. در این پژوهش، از طرح گروه آزمایش و کنترل با حذف تأثیرات متغیر هم پراش (نمرات اندازه گیری شده پیش آزمون قبل از اعمال هرگونه آزمایش روی فراگیران) استفاده شده است. نمونه های پژوهش حاضر، سه گروه ۳۰ نفری (۹۰ نفر) از یک دبیرستان پسرانه در شهرستان کوهرنگ بوده اند که به دلیل طولانی بودن روند پژوهش و برای به صفر رساندن افت آزمودنی ها از روش نمونه گیری در دسترس، استفاده شده است. تجزیه و تحلیل داده ها به کمک نرم افزار SPSS و با تجزیه و تحلیل کوواریانس (آنکوا) انجام گرفت. یافته های پژوهش حاکی از آن است که تأثیر استفاده از بازی دالان سبز نسبت به بازی بدون مفاهیم شیمی، با در نظر گرفتن متغیر هم پراش، تفاوت معنی داری را نشان می دهد. آن چه در این پژوهش نتیجه گیری می شود این است که این بازی نقش ارزنده ای در به یادآوردن مفاهیم درسی داشته است. در نتیجه، می توان از آن برای بهینه کردن اوقات فراغت فراگیران به همراه رضایت خاطر آنان استفاده کرد.

باور عمومی این است که تکلیف شب بر یادگیری و عملکرد تحصیلی اثرگذار است، ولی در تحقیقات این مقاله حاصل یک پژوهش کیفی است که با روش تطبیقی و به کمک الگوی بردی، برنامه درسی آموزش شیمی سبز در کشورهای آمریکا، استرالیا، چین و انگلستان را بررسی کرده است. مقاله حاضر تلاش می کند، عناصر اساسی برنامه درسی آموزش شیمی سبز را در کشورهای مورد مطالعه بررسی کند. نتایج به دست آمده، شباهت ها و تفاوت های بین منطق، اهداف، محتوا، روش های تدریس و شیوه های ارزشیابی در بین کشورهای مورد مطالعه و ایران را نشان می دهد. شباهت ها بیشتر در منطق و اهداف برنامه درسی قصد شده موجود دارد، اما تفاوت ها بیشتر در محتوا، روش های تدریس و شیوه های ارزشیابی دیده می شود. نتایج به دست آمده از این پژوهش می تواند به برنامه ریزان آموزشی و مؤلفان کتاب های درسی کمک کند تا با دید وسیع تری نسبت به بهبود برنامه درسی شیمی سبز اقدام نمایند.

شیمی سبز یعنی ساخت و تولید محصولات جدید با استفاده از روش های جدیدی که متناسب با اهداف سه گانه محیط زیست پایدار، اقتصاد پایدار و جامعه پایدار باشد. هدف این مقاله ارائه راهکارهایی برای وارد کردن آموزش شیمی سبز به برنامه درسی شیمی دوره متوسطه با استفاده از تجارب کشورهای پیشرفته در این زمینه است. پژوهش حاضر یک پژوهش کیفی است، که با روش تطبیقی بِردی3 و توصیفی تحلیلی، برنامه درسی آموزش شیمی سبز در کشورهای آمریکا، استرالیا، چین، انگلستان و ایران را بررسی کرده است. مقاله حاضرتلاش می کند، عناصر اساسی برنامه درسی از جمله منطق، هدف ها، محتوا، روش های تدریس و شیوه های ارزشیابی آموزش شیمی سبز در این کشورها را، برای تعیین ویژگی های برنامه درسی شیمی سبز در برنامه درسی دوره متوسطه بررسی نماید. نتایج به دس ت آمده بیانگر آن است که اگرچه برنامه درسی ش یمی در ایران به طور غیرمستقیم ارتباط قابل توجهی با شیمی سبز دارد، اما بین برنامه درسی آموزش شیمی سبز در ایران با کشورهای پیشرفته تفاوت هایی وجود دارد. بنابراین، با توجه به یافته های حاصل از این بررسی، راهکارهایی به منظور تلفیق آموزش شیمی سبز در برنامه درسی شیمی ارائه شد. سپس راهکارهای پیشنهادی به نظرخواهی متخصصان و کارشناسان برنامه درسی، اس اتید شیمی، آموزش شیمی و کارشناسان مح یط زیست گذاشته شد و نقطه نظرات آنان در این زمینه به صورت مصاحبه نیمه ساختاریافته جمع آوری گردید. مصاحبه شوندگان معتقد بودند که راهکارهای پیشنهادی ، مناسب تلفیق با برنامه درسی شیمی است و ورود این مباحث به برنامه درسی شیمی ضروری می باشد. نتیجه این پژوهش می تواند در تهیه برنامه درسی جدید شیمی و یا غنی سازی برنامه درسی فعلی در ارتباط با تلفیق آموزش شیمی سبز مورد استفاده قرار گیرد.

فراگیران با استفاده از ابزارهای مناسب آموزشی، فرصت استدلال، تجزیه و تحلیل، نوآوری، خود ارزیابی و اصلاح ایده ها را خواهند داشت. قیاس ابزار مناسبی برای فرایند یاددهی- یادگیری است. یاددهنده با استفاده از این ابزار در میدان عمل و با انتخاب مناسب از میان قیاس های مختلف و الگوهای گوناگون آن می تواند نقش تسهیلگری خود را موثرتر به انجام رساند. بنابراین آموزشگرانِ شیمی عرصه ی خلاقانه ای را در اختیار خواهند داشت تا با استفاده از منابع معتبر و امکانات محیط آموزشی و تامل بر تجربه های خود در کلاس های شیمی، ابعاد گوناگون این رویکرد را بیازمایند. در این مقاله، ابتدا مراحل اجرای قیاسگری تبیین می گردد و سپس نمونه هایی از قیاس های معتبر که اثربخشی آنان در پژوهش های بین المللی معنادار بوده است، در خصوص آموزش برخی از مفاهیم شیمیِ محلول مورد بررسی قرار می گیرد.