امیررضا کشتکار

آب زیرزمینی از مهم ترین منابع تأمین کننده آب مورد نیاز کشاورزی، شرب و صنعت به ویژه در مناطق خشک فلات مرکزی ایران است؛ بنابراین بررسی روند تغییرات کیفی آن اهمیت فراوانی در مدیریت پایدار منابع آب دارد. در همین زمینه پژوهش حاضر روند تغییرات کیفی آب زیرزمینی را در دشت یزد- اردکان با استفاده از روش ناپارامتری من کندال و تخمین گر شیب سن بررسی کرده است. برای این منظور از آمار و اطلاعات 25 محل اندازه گیری (چاه، چشمه و قنات) در بازه زمانی 83- 84 تا 93- 94 مربوط به دوره تغذیه و تخلیه استفاده شد. پارامترهای بررسی شده شامل میزان اسیدیته، هدایت الکتریکی، غلظت املاح محلول، نسبت جذب سدیم، بی کربنات، کلر، سولفات، پتاسیم، منیزیم، کلسیم، سدیم و درصد سدیم محلول بوده است. در این انتخاب تلاش شده است منابع برداشت (چاه، چشمه و قنات) پراکنش مناسب در کل سطح دشت و آمار استفاده شده ازنظر طول دوره آماری نواقص کمتری داشته باشد. نتایج به دست آمده از این پژوهش نشان داد روند تغییرات تمامی متغیرهای کیفی بررسی شده در این دشت رو به افزایش بوده است و در طول دوره تغذیه 2/49 درصد و در طول دوره تخلیه 8/50 درصد، روند منفی معنا دار را در سطح اعتماد 90 درصد نشان دادند. حال آنکه روند مثبت معنا دار در طول دوره زمانی تغذیه، 3/45 درصد و در طول دوره تخلیه، 7/54 درصد را در سطح اعتماد 90 درصد نشان داد. با توجه به مثبت بودن شیب خط روند برای متغیرهای کیفی مؤثر در منابع آب زیرزمینی می توان نتیجه گرفت که روند تغییرات کیفی آب زیرزمینی در این دشت رو به کاهش بوده و این روند در زمان های تخلیه یا برداشت نسبت به زمان های تغذیه بیشتر بوده که ناشی از کاهش بارش ها و پیرو آن کاهش کیفیت منابع آب زیرزمینی بوده است.

در بسیاری از کشورها، اقلیم، سرمایه ای ارزشمند برای گردشگر به شمار می آید؛ زیرا یکی از اطلاعات لازم برای گردشگران هنگام سفر، شرایط جوّی و اقلیمی مقصد است و برنامه سفر خود را با توجه به شرایط اقلیمی مقصد مدنظر تعیین می کنند. اقلیم، عامل مهمی در توسعه گردشگری است و با توجه به اهمیت تأثیر عوامل اقلیمی بر برنامه ریزی گردشگری، تعیین شاخص های آسایش گردشگری، اقلیم گردشگری و دمای معادل فیزیولوژیک اهمیت زیادی دارد. در پژوهش حاضر سطح استان کرمان با استفاده از شاخص های اقلیم گردشگری و دمای معادل فیزیولوژیک در مقیاس ماهیانه پهنه بندی شد. بدین منظور شاخص های مدنظر برای 12 ایستگاه همدیدی در داخل استان با طول دوره آماری 2003 تا 2013 محاسبه شد. تعمیم نتایج ایستگاهی محاسبه شده به سطح مطالعه شده در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی با استفاده از روش درون یابی وزنی معکوس فاصله صورت گرفت. نتایج به دست آمده از محاسبه شاخص اقلیم گردشگری نشان داد بهترین ماه ها برای سفرکردن به استان کرمان، ماه های آوریل (فروردین)، اکتبر (مهر)، دسامبر (آذر) و مارس (اسفند)، و بهترین فصول برای جذب گردشگر، اوایل بهار، پاییز و اواخر زمستان بوده است. نتایج به دست آمده از شاخص دمای معادل فیزیولوژیک حاکی است بهترین شرایط آسایش در طول سال برای سفرکردن به استان کرمان طی ماه های آوریل، اکتبر، نوامبر و مارس، و بهترین فصول برای جذب گردشگر، اوایل بهار و پاییز بوده است. براساس نتایج حاصل از شاخص های مطالعه شده با توجه به شرایط حاکم بر استان و بررسی عوامل اقلیمی به کار گرفته شده در هر شاخص، نتایج شاخص دمای معادل فیزیولوژیک با شرایط استان کرمان انطباق بیشتری داشته است.

مناطق خشک و بیابانی به دلیل دارا بودن منابع گوناگون از جمله منابع فراوان و بدون استفادة آب های بسیار شور و نامتعارف، در سال های اخیر در کانون توجه برای اجرای طرح های توسعه ای و کسب منافع اقتصادی قرار گرفته است. اجرای هرگونه طرحی در این مناطق، بدون توجه به شرایط خاص محیطی حاکم و ضرورت نگاه ویژه به اجرای این گونه طرح ها در اراضی مناسب، به گونه ای که از آثار و پیامدهای مخرب آنها جلوگیری کند، اجتناب ناپذیر است. این تحقیق با هدف تعیین اراضی مناسب استفاده از منابع آب شور در پرورش آرتمیا، در پلایای سیاه کوه یزد انجام گرفته است. به همین منظور و برای تعیین عوامل مهم، ارزشگذاری و اولویت بندی آنها و تعیین اراضی مناسب از فرایند تحلیل سلسله مراتبی به مثابة یکی از روش های تصمیم گیری چند معیاره استفاده شد. بر اساس نتایج حاصل از پرسش نامه، معیارهای محیط زیستی، فنی و اقتصادی و اجتماعی معیارهای اصلی در نظر گرفته شد. نتایج این تحقیق نشان داد که در مناطق بیابانی، بهترین و مناسب ترین عرصه ها از دیدگاه کارشناسان، لحاظ کردن رخساره های ژئومورفولوژی مناسب به مثابة اراضی پایة ارزیابی دیگر معیارها و شاخص هاست و دیگر معیارها از جمله فنی و اقتصادی و اجتماعی، در درجه های بعدی اهمیت قرار گرفت.