ابوالفضل نصری

بحران ویروس کوید-19 تاکنون به کسب وکارهای بسیاری در سراسر جهان آسیب زده، با وجود این برخی شرکت ها با اتخاذ راهبردهای مناسب، در مسیر رشد و توسعه قرار گرفته اند. دولت ها نیز با توجه به نیازهای خود کوشیده اند با حمایت های گوناگون به این شرکت ها کمک کنند. با توجه به اهمیت راهبردی شرکت های دانش بنیان برای ایران، در این مقاله چگونگی تأثیرگذاری حمایت های دولتی در شکل گیری راهبردهای فرصت جویانه ده شرکت دانش بنیان در مواجهه با پیامدهای شیوع کرونا را با رویکردی کیفی و روش مطالعه چندموردی بررسی کرده ایم. داده های این مطالعه از راه مصاحبه های نیمه ساختاریافته با مدیران این ده شرکت جمع آوری شده اند و برای اعتباربخشی به این داده ها از روش مثلثی سازی منابع استفاده شده است که مصاحبه با مدیران، مستندات معاونت علمی ریاست جمهوری و مستندات صندوق نوآوری و شکوفایی سه ضلع آن را تشکیل می دهند. تحلیل محتوای کیفی اسناد تولید و جمع آوری شده در فرایند پژوهش نشان می دهد که محرک اصلی راهبردهای فرصت جویانه متعدد شرکت ها در بحران شیوع کرونا، افزایش تقاضا در حوزه کسب وکار شرکت است و شرکت ها با توجه به قابلیت ها و ظرفیت های خود و با اتکا به حمایت های دریافت شده، از این فرصت ها استفاده کرده اند. همچنین شواهد نشان می دهند که دولت با طیف وسیعی از ابزارهای حمایتی مالی و غیرمالی به این شرکت ها کمک کرده است. با وجود این نمی توان حمایت دولتی را جایگزین فرصت های بازار در شکل گیری راهبردهای فرصت جویانه شرکت ها دانست؛ هرچند اغلب این شرکت ها بدون حمایت های دولتی نمی توانستند راهبردهای خود را پیاده سازی کنند. درنتیجه باید حمایت های دولتی را در کنار فرصت های بازار، مکملی حیاتی برای شکل گیری راهبردهای فرصت جویانه شرکت های دانش بنیان در دوران شیوع بیماری کوید-19 دانست.

شیوع بیماری کرونا و پیامدهای اقتصادی آن به بسیاری از شرکت های دانش بنیان ایران که از مهم ترین ابزارهای دستیابی به تاب آوری اقتصادی در دوران تحریم هستند، آسیب رسانده است. از این رو در این مقاله عوامل موثر بر شکل گیری راهبردهای شرکت های دانش بنیان آسیب دیده در بحران کرونا را با استفاده از روش مطالعه چندموردی بررسی کرده ایم. داده های کیفی این مطالعه از طریق انجام مصاحبه هایی نیمه ساختاریافته با مدیران عامل شش شرکت دانش بنیان آسیب دیده جمع آوری شده اند. شواهد نشان می دهند که در این بحران شرکت های کوچک تر، پتانسیل پایین تری برای اتخاذ راهبردهای تدافعی جهت کاهش هزینه های خود داشته اند و ترجیح داده اند که با امید به پایان قریب الوقوع بحران، با اتخاذ راهبردهای واکنشی مناسب به فعالیت خود ادامه دهند. از طرفی متنوع بودن توانمندی ها و قابلیت های شرکت ها به یافتن راهکارهای بدیل مناسب جهت کسب درآمد در دوران بحران کمک زیادی کرده است. همچنین با وجود اینکه شرکت های آسیب دیده بلافاصله پس از شروع بحران از حمایت های مالی دولت برخوردار شده اند، اما این حمایت ها نتوانسته مانع اتخاذ راهبردهای تدافعی توسط شرکت ها شود و تنها بخشی از پیامدهای مالی بحران همه گیری کرونا را جبران کرده است.

مفسران قرآن واژه «غیر بعید» در آیه 31 سوره ق «وَ أُزْلِفَتِ الْجَنَّةُ لِلْمُتَّقِینَ غَیْرَ بَعِید» (ق/31) را دارای چهار احتمال نحوی ظرف مکان، ظرف زمان، حال، صفت مصدر محذوف دانسته اند. این در حالی است که ایشان درباره تفسیر این واژه، حدود 9 احتمال معنایی بیان کرده ولی برای اکثر آنها دلیلی ارائه نداده اند. این پژوهش با توجه به مضامین کلی سوره ق، دو معنا برای واژه «غیر بعید» بیان و سپس هردو را با سایر آیات قرآن تأیید و همراه نموده است. بنابر معنای اول: این قید برای دفع توهم بعید بودن وقوع بهشت است. همانگونه که در نخستین آیات این سوره بدان اشاره گردیده که بر اساس آن، وقوع قیامت امری بعید نیست و بنابر معنای دوم: این قید، به وجود بهشت در زمان حاضر، اشاره دارد.