اسماعیل صفرعلیزاده

مقدمه: روابط متقابل شهر و روستا به عنوان یکی از مهم ترین عوامل مؤثر در بروز تغییرات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در عرصه های شهری و روستایی شناخته شده است بااین حال در بیشتر برنامه ریزی و نظریه های توسعه به طور عمده بر دوگانگی شهر و روستا تأکید می شود. روابط و مناسبات متعدد شهر روستا می تواند به توسعه یا توسعه نیافتگی هر یک از این دو جامعه منجر شود.هدف پژوهش: هدف مقاله حاضر بررسی این روابط و اثرات آن، در شهر نوسود بر توسعه روستاهای بخش سیروان است شهر نوسود در استان کرمانشاه است.روش شناسی تحقیق: روش توصیفی - تحلیلی است و جمع آوری اطلاعات تلفیقی از روش های اسنادی و پیمایشی است برای تعیین حجم نمونه از فرمول کوکران به تعداد حجم نمونه 118 خانوار تعیین شد. جهت تجزیه وتحلیل اطلاعات، از نرم افزار spss استفاده شد.قلمروجغرافیایی پژوهش: قلمرو جغرافیایی تحقیق نیز شامل چهار روستای مرزی کیمنه، بیدرواز، هانی گرمله و دزاور بخش نوسود شهرستان پاوه است.یافته ها و بحث: نتیجه آزمون T که رقم 3.39 به دست آمد که ارتباط شهر و روستا در سطح مناسبی ارزیابی شده است. همچنین در آزمون همبستگی پیرسون و رگرسیون جریان ارتباطی به واسطه تأمین مالی تأثیر بیشتری بر روی ارتباطات داشته است.نتایج: جریانات عمده اقتصادی بین روستاهای موردبررسی و شهر نوسود، مربوط به فعالیت های باغی و دامی است و از سوی دیگر  رونق گردشگری در محدوده موردمطالعه برخی از روابط اقتصادی محدوده موردمطالعه مربوط به صنایع دستی ازجمله ساخت و فروش (گیوه های دستباف، لباس های پشمی، سبدهای چوبی و...) در شهر نوسود و نیز در شهر پاوه به عنوان مرکز شهرستان، است.

توجه به پایداری بخش مسکن به عنوان مهم ترین عنصر شهری در توسعه پایدار شهری، از اساسی ترین وجه آن شناخته می شود؛ ازاین رو شناخت شاخص های مسکن مناسب و تلاش در جهت تحقّق سکونتگاه مطلوب، امر مهمی در بحث توسعه پایدار شهری است. با توجه به اهمیت مسکن در ساختار شهرهای امروزی و زندگی شهروندان توجه به اصول توسعه پایدار در جهت عدالت فضایی و اجتماعی و ساختار کالبدی شهرها، مطلوبیت کمّی و کیفی کاربری ها به ویژه کاربری مسکونی و مقوله مسکن امری مهم است؛ ازاین رو هدف پژوهش حاضر، بررسی و تحلیل فضایی شاخص های مسکن پایدار در کلان شهر تهران بود. روش این تحقیق، از نوع توصیفی- تحلیلی و از لحاظ هدف گذاری کاربردی بود. در این پژوهش، برای بررسی و تحلیل فضایی شاخص های مسکن پایدار در مناطق 22 گانه کلان شهر تهران از مدل های کمی آنتروپی، تحلیل رابطه خاکستری (GRA)، آمار خودهمبستگی فضایی موران و از نرم افزار ArcGis استفاده شد. نتایج پژوهش نشان می دهد که الگوی توزیع فضایی شاخص های مسکن پایدار در سطح مناطق 22 گانه شهر تهران به صورت خوشه ای است و مناطق 1، 22 و 21 به ترتیب با کسب میزان رتبه خاکستری 638/0، 554/0 و 550/0 از لحاظ برخورداری از شاخص های موردمطالعه در رتبه های اول تا سوم و در وضعیت مطلوب قرار دارند. از نظر آماری حدود 4/0 درصد از مناطق در وضعیت مطلوب، 41/0 درصد در وضعیت نیمه مطلوب و 45/0 درصد در وضعیت نامطلوب قرار دارند. از نظر جغرافیایی مناطق جنوب شرقی تهران در وضعیت نامطلوب قرار دارد و از شمال به جنوب و از غرب به شرق تهران از نظر شاخص های مسکن پایدار کاسته شده است.

امروزه مسکن نه تنها به عنوان سرپناه نیازهای سکونتی انسان را تأمین می کند بلکه به عنوان محلی است که بخش عمده ای از نیازهای اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی جمعیت در واحدهای مسکونی شکل گرفته و تأمین می شود. اما دستیابی به مسکن مناسب با توجه به رشد سریع جمعیت و افزایش هزینه های خانوار یکی از مهمترین مسائل جوامع امروزی است به طوری که با رشد روزافزون شهرهای بزرگ، اسکان غیررسمی و مساکن نامناسب در اغلب مناطق شهری چشم انداز غیرقابل انکاری را به وجود آورده است. بنابراین هدف پژوهش حاضر، مطالعه شاخص های کمی و کیفی مسکن در سطح بلوک های آماری است. پژوهش از نوع کاربردی است و اطلاعات مورد نیاز از سرشماری عمومی نفوس و مسکن در محدوده بلوک های آماری(7096 بلوک) برای سال های 1390 تهیه شده و تعداد 17 شاخص انتخاب و با تکنیک تحلیل عاملی ارزیابی که نتیجه آن 4 عامل تأثیرگذار بود. نتایج تحلیل داده ها، به نرم افزار Arc GIS10.3 انتقال یافته و برای بررسی وضعیت بلوک های آماری به لحاظ برخورداری از شاخص های مسکن از تحلیل لکه های داغ و برای شناسایی الگوی توزیع شاخص ها، از تکنیک خود همبستگی فضایی استفاده شده است. نتایج عامل ترکیبی نشان می دهد که 31درصد بلوک ها خیلی ضعیف، 30 درصد متوسط، 28 درصد در وضعیت خیلی خوب قرار گرفته اند. بر اساس تحلیل خودهمبستگی آماره موران، الگوی توزیع شاخص های مسکن شهری ارومیه به صورت خوشه ای تصادفی می باشد.

مقدمه:  شاخص رقابت پذیری یکی از مهم ترین شاخص های اقتصادی در طبقه بندی مناطق ازلحاظ سطح توسعه یافتگی است و میزان رقابت و قدرت اقتصادی یک منطقه بر اساس این شاخص مورد ارزیابی قرار می گیرد.هدف:  در این راستا این پژوهش با روش توصیفی و تحلیل و هدف گذاری کاربردی، 20 شهرستان استان را ازلحاظ شاخص های رقابت پذیری اقتصادی در استان آذربایجان شرقی مورد بررسی قرار می دهد.روش شناسی:  شاخص های موردمطالعه در قالب 25 شاخص در قالب 2 معیار اصلی است. برای تجزیه وتحلیل اطلاعات از مدل های آنتروپی شانون تعمیم یافته، تحلیل رابطه خاکستری (GRA) و روش خودهمبستگی فضایی موران جهانی (Moran's I) و از نرم افزار Arc GIS 10.3 استفاده شده است.قلمرو جغرافیایی پژوهش:  قلمرو جغرافیایی پژوهش حاضر، شهرستان های استان آذربایجان شرقی است.یافته ها و بحث:  ازنظر رقابت پذیری اقتصادی شهرستان تبریز با توجه به مرکزیت استان و برخورداری از امکانات و زیرساخت های کلان با میزان امتیاز رابطه خاکستری (432/0) در جایگاه اول و شهرستان های مراغه و مرند با میزان رابطه خاکستری (512/0) و (516/0) در جایگاه های دوم و سوم قرار گرفتند در سوی مقابل شهرستان خدا آفرین با میزان امتیاز رابطه خاکستری (661/0) در جایگاه آخر قرارگرفته است. با نگاه آماری ازنظر برخورداری از شاخص های موردمطالعه در سطح استان، 5 درصد شهرستان ها در سطح بالا (1)، 45 درصد (9) در سطح متوسط و 50 درصد (10) در سطح پایین قرار گرفتند.نتیجه گیری: نابرابری در سطح شهرستان ها وجود دارد و همچنین شاخص موران در اکثر مؤلفه های رقابت پذیری اقتصادی کمتر از یک است که نشان از الگوی غالب توزیع شاخص ها به صورت تصادفی (Random) و بدون برنامه ریزی است.

در چند دهه اخیر، زیست پذیری شهری به مثابه گفتمانی نوین در حوزه شهرسازی و برنامه ریزی شهری، مورد توجه ویژه برنامه ریزان و سیاستگزاران در سطوح مختلف جهانی، منطقه ای، ملی و محلی، بوده است. این مقوله، ضمن انعکاس وضعیت شاخص های مرتبط با توسعه پایدار و عدالت فضایی و اجتماعی در بستر کالبد شهر، روح شهر را در ارتباط با شاخص های کیفی و ارتقاء تاب آوری پیرامون بحران ها، جذابیت های کالبدی- محتوایی، بسط سرمایه ای- فرهنگی و گرایش به نوآوری و خلاقیت شهری در ابعاد مختلف، منعکس می سازد. بر این اساس، هدف پژوهش حاضر تبیین و تحلیل ظرفیت ها و چالش های فراروی زیست پذیری شهری در سقز و فضاهای پیرامونی آن و شناسایی وضعیت های مختلف آن (خوشبینانه تا بحران)، می باشد. روش تحقیق بکار گرفته شده توصیفی- تحلیلی، مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای- اسنادی، پیمایش های میدانی، جلسات نخبگانی و نیز تحلیل های مدلی و نرم افزاری در چارچوب تحلیل ضریب همبستگی پیرسون، آنالیزهای ویکور و الگوی سناریو ویزارد، بوده است. در این بین، تعداد 40 نفر از نخبگان علمی و اجرایی با استفاده از الگوی غیر تصادفی هدفمند، به عنوان نمونه آماری انتخاب گردید. یافته های حاصل از تحلیل مدل ویکور نشان داد که به ترتیب نواحی 3 (0.097)، 1 (0.247) و 9 (0.264) دارای مطلوب ترین وضعیت زیست پذیری، و نواحی 16 و 7 با (1.00) و (0.719)، وضعیت نامناسب به لحاظ شاخص های مورد تحقیق داشته اند. همچنین، نتایج تحلیل ضریب همبستگی پیرسون نشان داد که در سطح اطمینان (0.99) و احتمال خطای کمتر از (0.01)، بین عدالت فضایی، پیوستگی و تعلق مکانی (0.32) و عدالت فضایی، مشارکت و همبستگی اجتماعی (0.22)، ارتباط مثبت بالا در سطح اول و متوسط در سطح دوم برقرار است. در نهایت، با توجه به امتیازهای اکتسابی، احتمال تداوم وضعیت فعلی (320) نسبت به وضعیت های مطلوب (250) و قابل قبول (180)، بیشتر بوده است.