محمدرضا نجارزاده

این نوشتار در صدد آن است تا با بررسی و تحلیل وبلاگهای گروه های تکفیری معاند شیعه، به بازنمایی شیعیان از منظر این گروه ها بپردازد. دراین راستا، تحلیل محتوای وبلاگها نشان می دهد؛ اختلافات ابراز شده در فضای مجازی از طریق وبلاگها دارای وجوه مشترکی همچون اتهام شرک به شیعه، تعمیم برخی رفتارهای ناصحیح شیعیان به مذهب تشیع و مخالفت با وحدت شیعه و سنی می باشد، که تحلیل گفتمان انتقادی این مطالب، حاکی از رسوخ تفکرات وهابی در این موضوعات دارد.

منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا چندی است شاهد خیزش های فراگیر مردمی و اعتراضات گسترده ای بوده است که تاکنون در این کشورها نظیر نداشته است. این جنبش های مردمی که در ابتدا با خودسوزی یک جوان تونسی آغاز شده بود و سبب ساز وقوع انقلاب های دیگری در منطقه گشته است، در قالب بیداری اسلامی مورد بحث قرار می گیرد. گمانه ها و تحلیل های متفاوتی درباره این تحولات وجود دارد و سؤالات زیادی در مورد آن مطرح گردیده است. برخی از این سؤالات به ماهیت و چیستی این رخدادها و برخی دیگر به چرایی و چگونگی آن برمی گردد. در این میان یکی از مسائل مهم بررسی نقش رسانه ها به خصوص رسانه های مجازی و شبکه های اجتماعی در شکل گیری این انقلاب ها است. از دیگر سو انقلاب «گل یاس» تونس به عنوان باثبات ترین کشور شمال آفریقا و نیز مادر انقلاب های منطقه توجه ویژه پژوهشگران را به خود مشغول داشته است. مقاله حاضر به بررسی نقش رسانه های مجازی و شبکه های اجتماعی در انقلاب تونس می پردازد. در این پژوهش برای جمع آوری داده ها از مطالعات کتابخانه ای و نیز مصاحبه با خبرگان بهره گرفته شده است. رسانه های مجازی و شبکه های اجتماعی خود را به عنوان آلترناتیو قدرتمند برای سایر رسانه ها در رابطه سه گانه مخاطب، رسانه و جامعه مطرح کرده اند؛ قدرتی که روز به روز در تزاید است. بررسی انقلاب تونس نشان می دهد یک جوان معترض مصری و دوستانش توانستند با بهره گیری از شبکه های اجتماعی در عرض کمتر از دوماه طومار حکومت 23 ساله بن علی را در هم بپیچند و مکتب خودسوزی فیس بوکی را بنا کنند. این حرکت با استفاده از شبکه های اجتماعی بازتولید و منتشر شد و این آغاز راه انقلاب هایی بود که به نام های «ویکی انقلاب»، «انقلاب فیس بوکی» و «انقلاب توئیتری» نامیده شدند. در پرتو رسانه های نوین و شبکه های اجتماعی ارتباطات افقی شکل می گرد و به گفته کاستلز میان بخش های گوناگون جامعه به شکل افقی پیوند ایجاد می شود. «قدرت جریان ها» بر «جریان قدرت» پیشی می گیرد و شهروندان می توانند با استفاده از شبکه های اجتماعی انحصارهای رسانه ای را از بین ببرند.

استعمار همانطور که در گذشته به معنای تضعیف و تسلط بر ملتی برای بهره برداری بیشتر از منابع آن ملت با ادعای کمک به پیشرفت و توسعه آن کشورها معرفی می شد، امروزه در قالبهای جدیدتری رخ می دهد. بعد از استعمار نو و استعمار فرانو، در اختیار گرفتن اطلاعات و روابط مجازی یک ملت به بهانه ارائه خدمات اینترنتی نوعی جدید و خطرناک استعمار است، که بایسته است آنرا«استعمار اطلاعاتی» نامید. در نوع کنونی از استعمار، کشورهای صاحب شرکتهای بزرگ ارائه دهنده سرویس های مبتنی بر فضای دیجیتال در سطح فراگیر جهانی، می کوشند در عوض خدماتی که در فضای دیجیتال ارائه می دهد، به وسیله مدیریت و بهره برداری از اطلاعات دیجیتال جوامع هدف، به استعمار جوامع هدف اقدام کنند. از همین طریق بهره برداری علمی و سو استفاده از ابداعات، کنترل نخبگان وتصمیم سازی برای ایشان، فروش اطلاعات اشخاص و کشورهای هدف، شناسایی و تعقیب کسانی که مخالف منافع کشورهای تامین کننده خدمات اینترنت هستند، کنترل فرهنگ و حتی زبان ملتها، ضربه اقتصادی، رقابت غیر متوازن اقتصادی و تحمیل خواست خود، دور زدن حاکمیت رسمی و مردمی و ارتباط گیری مشکوک و نظر سازی متناسب با خواسته های خود برخلاف منافع کشورهای در حال توسعه، از جمله تبعات وابستگی جوامع به خدمات دیجیتال در اینترنت است که ذیل عنوان «استعمار اطلاعاتی» می گنجد. در این مقاله ضمن معرفی «استعمار اطلاعاتی» و نقش گسترده آن به عنوان ابزار قدرت نرم، به صورت مطالعه موردی به تحلیل کمپانی گوگل اشاره می شود و بر ضرورت برنامه ریزی برای مدیریت اطلاعات کشور به عنوان بعدی مهم از سرمایه ملی، تاکید میشود. واژگان کلیدی: استعمار اطلاعاتی، وابستگی، فضای دیجیتال، گوگل، قدرت نرم.