یوسف خانمحمدی

پژوهش حاضر ضمن تمرکز بر تدبّر و تحلیل لوازم تحقق آزادی در جامعه از منظر قرآن - به ویژه آزادی سیاسی و حقوقی - این پرسش را مطرح می کند که موانع تحقق آزادی در نگاه قرآن چیست؟ بنابر فرضیه ی پژوهش مولفه هایی هم چون: پیروی از هوای نفس، تقلید بدون تامل و حکومت استبدادی از عمده ترین موانع آزادی محسوب می شوند. این پژوهش با الگوی «تفسیر موضوعی قرآن» انجام شده و نتایج نشان می دهد که علم و آگاهی، عقل گرایی، تفکر، گسترش فرهنگ نقد و انتقاد عالمانه ی پویا و گفت وگویی تعاملی، کاربردی ترین سازوکارهای پیشنهادی قرآن برای تضمین آزادی های سیاسی و حقوقی شهروندان می باشند.

صلح و همزیستی مسالمت آمیز میان ملت ها و دولت ها ضرورتی انکارناپذیر، در راستای حفظ بقای انسان و مطابق با آموزه های اسلامی است. ارزش ذاتی مفهوم صلح در منظومه فکری آیت الله خامنه ای زمانی درک می شود که منتج به عدالت، امنیت، حفظ کرامت انسان و اخلاق گردد. مسئله پژوهش حاضر این است که اندیشه صلح مطلوب در منظومه فکری آیت الله خامنه ای دارای چه ویژگی هایی است که منتج به صلح عادلانه می گردد؟ مدعای مقاله آن است که صلح و همزیستی مسالمت آمیز در اندیشه سیاسی آیت الله خامنه ای اصالت داشته و مبنا و ریشه فکری آن، به آموزه های اسلامی بر می گردد و بر مؤلفه هایی مانند صلح ساختاری، نگاه غایی به صلح، اجرای عدالت و تاکتیکی پنداشتن مقوله «نرمش قهرمانانه» استوار است. در این مقاله سعی شده است با به کارگیری روش تحلیل محتوا مفهوم صلح و مضافات آنان که منتج به صلح عادلانه می گردد، پرداخته شود.

در این پژوهش به بررسی تأثیر تبلیغات رسانه های غربی بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران از طریق بحران هویت پرداخته شده و تأکید پژوهش قلمرو زمانی 1388 تا 1396 است. روش پژوهش، روشی کیفی و روش گردآوری اطلاعات، کتابخانه ای و تجزیه و تحلیل اطلاعات با روش توصیفی تحلیلی انجام شده است. سؤال اصلی پژوهش این است که تأثیر رسانه های بیگانه بر امنیت ملی ایران در طی سالهای 1388 تا 1396 چگونه بوده است؟ برای این پرسش فرضیه این گونه طراحی شد که رسانه های خارجی با هدف قرار دادن ارزش ها و باورهای مردمی به عنوان مهمترین مؤلفه های هویتی، امنیت ملی را در معرض آسیب قرار داده اند. یافته های پژوهش حاکی از آن است که رسانه های غربی با القای ارزش هایی مغایر با ارزش های اسلامی و انقلابی باعث بحران هویت در سه سطح فردی، اجتماعی و سطح ساختار قدرت شده و از این طریق امنیت ملی ایران را مورد تهدید قرار داده شده است.

این پژوهش سیر تاریخی ظهور مفهوم دولت در زبان زمانه را در نیمه نخست قرن سیزده قمری یعنی دوره جانشینِ مؤسس سلسله قاجار بررسی می کند. پرسش محوری پژوهش این است که با ورود ایران به دوران آستانه ای خود تا چه میزان تحولات مربوط به این بحران، در کاربرد مفهوم دولت، در متون آن دوره، بازتاب زبانی داشته و کدام لایه های معنایی آن تقویت و کدام یک حذف یا جابه جا شده اند؟ مدعای ما این است که مفهوم قدیم دولت در این دوره، با اضطراب حاصل از بحرانِ واقع شدن در آستانه زمان تاریخی و مواجهه با مفهوم جدید، برای نخستین بار درون هاله ای سنگین از ابهام قرار گرفت؛ ابهامی که در عمل، زنگ آغاز پایان مفهوم ثابت و منجمد از دولت را که ادعای ازلیت و ابدیت می کرد، به صدا در آورد. از همین نقطه، زمینه چالش سهمگین میان دو فهم از مفهوم قدیم و جدید دولت به تدریج تکوین یافت. برای این منظور، خواهیم کوشید با بهره گیری از کلیات نظریه تاریخ مفهومی راینهارت کوزلک آلمانی لایه های معنایی مفهوم دولت و ظهور زبانی - بیانی آن ها در مواجهه با بحران نوپدید عارض بر دولت یعنی بحران جنگ های ایران و روسیه را در آثار نویسندگان دوره مذکور بکاویم.

پدیده ای که از آن با عنوان اسلام سیاسی یاد می شود، از مهم ترین پدیده های مؤثر بر سیاست،  امنیت و فرهنگ در دنیای معاصر است. هر سرنوشتی که اسلام سیاسی با آن روبه رو شود، بر عرصه سیاست، حکومت، فرهنگ و امنیت کشورهای اسلامی و همچنین بین الملل تأثیر خواهد گذاشت. این تأثیر بر ایران، به عنوان مشهودترین نمونه اسلام سیاسی شیعی مستقر در قدرت، تعیین کننده تر است. رویدادها، روندها و پیشران های متعددی بر تحولات اسلام سیاسی اثرگذار است. استفاده از روش های آینده پژوهی به شناخت روندها و پیشران های اسلام سیاسی کمک می کند. هدف اصلی پژوهش نیز ترسیم دورنمایی از آینده های احتمالی اسلام سیاسی شیعی-ولایی در ایران است. در این پژوهش، با روش های تحلیل روند، دلفی دومرحله ای و پانل خبرگان، تلاش شد تا مهم ترین روندهای حاکم بر اسلام سیاسی شیعی-ولایی در ایران، شناسایی و نیروهای پیشران کلیدی تعیین شود. نتایج تحقیق نشان داد که پنج پیشران «توسعه نفوذ ایران در منطقه غرب آسیا»، «رشد و توسعه اسلام سیاسی در جهان اسلام»، «کارآمدی نظام»، «مسئله فلسطین و اسرائیل»، و «قدرت جبهه مقاومت در منطقه و پیروزی متحدان ایران» از بالاترین اجماع و اهمیت در بین صاحب نظران برخوردارند و آینده اسلام سیاسی شیعی در ایران را رقم می زنند. با تحلیل رویدادها، روندها و پیشران ها به نظر می رسد در آینده، بُعد جمهوریت در ایران، به تدریج پررنگ تر و حضور منطقه ای نیز تقویت خواهد شد.