علیرضا تاجداری

این مقاله به بررسی محتوا و ویژگی های اصلی گفتمان چپ در متون گروه های سوسیالیستی و مارکسیستی اولیه، مثل اجتماعیون عامیون و حزب دمکرات ایران در انقلاب مشروطه، می پردازد تا مشخص شود عناصر اصلی مورد تأکید در این گفتمان چه چیزهایی هستند. مقاله حاضر رویکردی را پیشنهاد می کند که طبق آن توجه به تعامل عناصر درونی و بیرونی، به ویژه ادغام و ترکیب آن ها، جهت فهم جامعه ایران اساسی تلقی می شود. طبق این رویکرد برای شناخت جامعه ایران لازم است به تعامل عناصر درونی و بیرونی در سطح جوامع تأثیرپذیری همچون ایران توجه شود. برای فهم گفتمان چپ اولیه از این رویکرد استفاده شده است. با استنتاج از این رویکرد، می توان گفت به احتمال زیاد گفتمان چپ اولیه ترکیبی از عناصر درونی و بیرونی (ایرانی و جهانی) است. گفتمان چپ اساساً از خارج وارد ایران شد و کالایی وارداتی محسوب می شود، اما این اندیشه و گفتمان پس از ورود به ایران در تعامل با عناصر محلی و ایرانی قرار گرفته و به صورت پدیده ای تحول یافته و دورگه در ایران ظاهر شد.

جامعة معاصر ایران در قالب مفاهیم متنوعی مثل وابسته، در حال توسعه ، و پیرامونی مقوله بندی شده است. هریک از این مفاهیم حاصل نگاه به جامعة ایران از منظری تئوریک است. این نظریه ها تماس با غرب و دنیای مدرن را لحاظ کرده اند و بر آن اساس ویژگی هایی مثل وابستگی را در جوامع غیر غربی تشخیص داده اند. تأثیرپذیری ایران از غرب سهم مهمی در تحولات جامعة معاصر ایران داشته است و لحاظ آن در تبیین جامعة ایران به بهبود فهم جامعه شناختیِ ما از جامعة ایران کمک می کند. مفهوم پردازی روبه رویی با غرب به شیوه های متفاوت به شناخت ویژگی های گوناگون جوامعی مثل ایران منتهی می شود. تأکید این مقاله بر لزوم مفهوم پردازی های جدید از تأثیرپذیری و کشف پیامدهای متنوع آن در جامعة ایران است. مقالة حاضر به شکل گیری واقعیت های دورگه در نتیجة فرایند ایرانی ـ جهانی شدن می پردازد.