نجمه رفیع

با ظهور فناوریهای اطلاعاتی بویژه اینترنت، پدیدة دستبرد علمی- آگاهانه یا ناآگاهانه- رو به افزایش است. اهمیت این پدیده و تأثیرات نامطلوب آن در پیشبرد دانش، باعث شده جوامع علمی بویژه در کشورهای پیشرفته توجه روزافزونی به آن داشته باشند؛ به طوری که روز به روز شاهد تدابیر و راهکارهایی برای پیشگیری یا مقابله با آن هستیم. از جمله این راهکارها تلاش برای خودکارسازی روشهای کشف دستبرد علمی و همچنین وضع مجازاتهایی برای متخلفان است. از آنجا که بسیاری از دستبردهای ادبی ناآگاهانه و به دلیل آشنا نبودن با مصداقها و تعریفهای آن روی میدهد، مقاله حاضر بر آن است تا به معرفی دستبرد علمی و انواع آن بپردازد. علاوه بر این، تجربه های کشورهای جهان در اعمال اقدامهای پیشگیرانه، راهکارهای کشف و مجازاتها بررسی خواهد شد. امید میرود این مقاله گامی هر چند اندک در جهت آشنایی بیشتر جامعة علمی با این پدیده و جلب توجه صاحب نظران کشور برای ایجاد راهکارهایی برای جلوگیری از آن بردارد

مقدمه: بررسی کیفیت استنادها به تولیدات علمی نویسندگان صاحب نام در رشته های مختلف موضوعی براساس ضریب تأثیر رشته و نوع مدارک در بازه زمانی ۱۰ ساله (۲۰۰۰-۲۰۰۹) در پایگاه وب آو ساینس آی. اس. آی هدف این پژوهش است. روش شناسی: این پژوهش با استفاده از روش تحلیل استنادی انجام گرفته است. به منظور درک کیفیت استنادها به تولیدات علمی نویسندگان صاحب نام در میان رشته های مختلف موضوعی از شاخص های نرخ استناد نسبی و استناد نسبی رشته استفاده شد. یافته ها: استناد نقش مهمی در ارزیابی تولید علمی، مجله یا پژوهشگر دارد، به طوری که در رتبه بندی ها، استناد باید در کنار شاخص تولید علمی وجود داشته باشد. اگر مقدار این شاخص ها بزرگ تر از یک باشد استنادات به تولیدات علمی نویسندگان صاحب نام دارای اثرگذاری بالا در سطح رشته و در مجموعه مجلات این نویسندگان می باشد. در این پژوهش کیفیت استنادها به نویسندگان صاحب نام براساس نوع مدارک در رشته های پزشکی بالینی، اقتصاد و بازرگانی دارای شاخص نسبی رشته بیشتر از یک و براساس ضریب تأثیر رشته مقدار این شاخص در همه رشته ها به جز رشته علوم فضا بالاتر از یک بود. بحث و نتیجه گیری: در این پژوهش کیفیت استنادها به نویسندگان صاحب نام براساس نوع مدارک در رشته های پزشکی بالینی، اقتصاد و بازرگانی دارای شاخص نسبی رشته بیشتر از یک و براساس ضریب تأثیر رشته مقدار این شاخص در همه رشته ها به جز رشته علوم فضا بالاتر از یک بود؛ پس استناد به تولیدات علمی نویسندگان صاحب نام دارای اثرگذاری بالا در سطح رشته ودر مجموعه مجلات این نویسندگان می باشد.