هدایت بهروزفر

مقدمه: وب سایت ها بستری هستند که از طریق آنها نویسندگان و ناشران، منابع اطلاعاتی علمی و غیرعلمی را به خوانندگان و مشتریان ارائه می دهند. بنابراین در عصر دیجیتال و در دنیای اطلاعات الکترونیکی مکان و نقطه اتصال میان پدیدآورندگان و خوانندگان بیشتر اوقات وب سایت ها هستند. هدف پژوهش حاضر آن است تا بر اساس اصول ده گانه نیلسن وضعیت کاربردپذیری وب سایت های نشریات علمی فارسی زبان حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی را که در نتایج رتبه بندی سال 1400 درجه الف را کسب نموده اند، موردبررسی و ارزیابی قرار دهد.روش شناسی: مطالعه حاضر کیفی و از نوع کاربردی است که با استفاده از روش ارزیابی مکاشفه ای، انجام شد. ابزار گردآوری داده ها سیاهه وارسی محقق ساخته ای بود که مطابق با اصول ده گانه نیلسن، تهیه شد. جهت انجام ارزیابی از چهار نفر از متخصصان علم اطلاعات و دانش شناسی که در این زمینه تجربه و دانش لازم را دارا بودند، استفاده شد.یافته ها: یافته ها نشان داد در مؤلفه های «تطبیق بین وب سایت و جهان واقعی» (میانگین بالاتر از 4)، «ثبات و یک دستی»(میانگین حدود 4)، «جنبه های زیباشناختی و طراحی کمینه» (میانگین بالاتر از 66/3) وضعیت این وب سایت ها مطلوب، در مؤلفه های «رؤیت پذیری وب سایت» (اعداد بین 3 تا 66/3)، «وضعیت کنترل پایگاه توسط کاربر و آزادی عمل وی» (اعداد میانگین در محدوده میان 33/2 تا 66/3)، «وضعیت شناسایی و بازیابی اطلاعات» و «قابلیت انعطاف و کارایی» (همه اعداد میانگین بالاتر از 50/2) وضعیت این وب سایت ها به نسبت مطلوب و در مؤلفه های «وضعیت جلوگیری از خطا/ اصلاح خطا» (اعداد میانگین پایین تر از 2) و «امکانات کمک و راهنمایی» (اعداد میانگین پایین تر از 33/2) وضعیت این وب سایت ها نامطلوب، است. درباره شدت مشکلات نیز یافته ها بیانگر آن است که در اغلب مؤلفه ها و در میان همه وب سایت ها، میزان شدت مشکل جزئی گزارش شده است. به عبارت دیگر، تمام اعداد در حدود 5/2 و کمتر از آن است و ازاین روی شدت مشکلات حداکثر در حد مشکلی جزئی ارزیابی شده است. در این میان شدت مشکلات در مؤلفه «قابلیت انعطاف و کارایی» در وب سایت نشریه کتابداری و اطلاع رسانی به عنوان مشکل اساسی ارزیابی شده است.نتیجه گیری: میزان کاربردپذیری تمام وب سایت های موردبررسی در پژوهش حاضر بسیار نزدیک به هم و به نسبت مطلوب ارزیابی شدند؛ به طوری که یافته ها نشان داد به لحاظ رعایت مؤلفه های ده گانه نیلسن در این وب سایت ها تفاوت ها بسیار اندک و نامحسوس است و همه آنها کم و بیش در یک رتبه قرار می گیرند. به نظر می رسد بسیاری از این وب سایت ها از پلت فرمی مشترک و مشابه استفاده می کنند و به این سبب تفاوت های مشاهده شده بسیار اندک بود. پیشنهاد می شود تدابیر دقیقی برای افزودن امکانات کمک و راهنمایی در قسمت های مختلف وب سایت ها جهت جلوگیری از امکان وقوع خطا صورت پذیرد. 

هدف : فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی موجود بستری را فراهم آورده اند که از طریق آن پژوهشگران قادرند حتی داده های مورد استفاده در پژوهش خود که ممکن است به سختی به دست آمده باشد را با دیگر پژوهشگران به اشتراک بگذارند و دیگران هم بتوانند این داده ها را در اختیار گرفته و مورد تحلیل و بررسی مجدد قرار دهند. هدف پژوهش حاضر، بررسی وضعیت پژوهشگران ایرانی حوزه علوم پایه در اشتراک و استفاده مجدد از داده های پژوهشی است. روش : این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و با رویکرد کمی و به شیوه پیمایشی انجام شد. جامعه پژوهش را پژوهشگران حوزه علوم پایه که در سال 2021 در پایگاه وب آو ساینس مقاله داشتند، تشکیل دادند. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه محقق ساخته ای بود که بر اساس منابع مرتبط به صورت الکترونیکی طراحی شد. نمونه آماری شامل 309 پژوهشگر در این پژوهش شرکت کردند. از نرم افزار اس پی اس اس به منظور تجزیه و تحلیل یافته ها استفاده شد. یافته ها : نتایج نشان داد بیش از 64 درصد از پژوهشگران تجربه اشتراک گذاری داده های پژوهشی را ندارند هر چند نگرش مثبتی نسبت به این موضوع دارند و بسیاری از آن ها تمایل به استفاده مجدد از داده های پژوهشی دیگران را دارند. عوامل فردی، فرهنگی و رفتاری، حقوقی و سیاسی مؤثر بر اشتراک گذاری داده های پژوهشی در وضعیت مطلوبی قرار دارند اما عوامل سازمانی و فنی در وضعیت نامطلوبی هستند. میان عوامل فردی، فنی، فرهنگی و سیاسی، سازمانی و حقوقی و سیاسی با متغیرهای جمعیت شناختی پژوهش به جز در مواردی در متغیر جنسیت، تفاوتی مشاهده نشد. به لحاظ فنی، سازمانی و ساختاری هنوز شرایط تحقق اشتراک و استفاده از داده های پژوهشی فراهم نیست. قوانین، آیین نامه ها و دستورالعمل های مربوط آماده نشده اند، محرک های مادی و معنوی در سازمان ها و نهادهای مربوط به وجود نیامده اند و زیرساخت های فنی سخت افزاری و نرم افزاری و استانداردهای مورد نیاز فراهم نشده است. نتیجه گیری : با وجود این که نگرش مثبت در میان پژوهشگران علوم پایه برای اشتراک گذاری و استفاده مجدد از داده های پژوهشی وجود دارد اما به لحاظ فنی و سازمانی امکان تحقق آن وجود ندارد؛ بنابراین، بایستی تلاش هایی مداوم جهت ایجاد فرهنگ به اشتراک گذاری داده در مراکز علمی و دانشگاهی صورت گیرد؛ قوانین و مقررات شیوه اشتراک گذاری داده های پژوهشی و نیز استفاده مجدد از آن ها با رعایت اخلاق پژوهشی تدوین شود و مشوق های مادی متنوع برای پژوهشگرانی که داده های پژوهش خود را به اشتراک می گذارند، در نظر گرفته شود.

هدف: یکی از مهمترین شناسه هایی که کاربران هر نظام اطلاعاتی در جستجوهای خود از آن بهره می برند، شناسه نام پدیدآور است. بنابراین طراحان و مدیران هر نظام اطلاعاتی همواره در پی آن هستند تا کیفیت بازیابی محتوا را بر اساس جستجوی نام پدیدآورنده بهبود بخشند. محتوای مخازن اطلاعاتی و کیفیت ارائه خدمات در آن ها متأثر از کیفیت و چگونگی ذخیره و بازیابی نام های اشخاص است. هدف مقاله حاضر، بررسی مشکلات و چالش های جستجوی نام اشخاص در مخازن سازمانی دانشگاهی از جنبه کاربردی آن است. روش: به منظور بررسی چالش های عملی جستجوی نام پژوهشگران در مخزن سازمانی دانشگاه فردوسی مشهد، از روش ارزیابانه و مشاهده استفاده گردید. در این روش، از اندازه گیری عملکرد که نوع اختصاصی تری از پژوهش ارزیابانه است، استفاده شده است. بر این اساس، در این پژوهش تلاش شده است تا عملکرد موتور جستجوی سامانه مخزن دانشگاه فردوسی مشهد از جهت جستجوی نام اشخاص دارای ابهام مورد بررسی قرار گیرد. یافته ها: با وجود حجم نسبتاً کم اطلاعات در این مخزن در مقایسه با مخازن سازمانی خیلی بزرگ، بررسی جستجو بر اساس نام پدیدآور در این مخزن سازمانی نشان داد مسائل و چالش های مربوط به جستجوی نام در این مخزن نیز وجود دارد. درصد بالایی از نام های خانوادگی مشابه نشان داد که کاربران مجبورند در بسیاری از جستجوها علاوه بر نام خانوادگی از نام کوچک افراد نیز آگاه باشند. حدود 40 درصد از اسامی چندبخشی یا مرکب بودند که به دلایل مختلف باعث ایجاد بازیافت نامربوط یا کم مربوط می گردند. نتیجه گیری: مستندسازی اسامی پژوهشگران در سطح ملی و بین المللی از جمله مهمترین و اثرگذارترین راهکارهای برون رفت از چالش جستجوی نام ها است. ضروری است تا از پژوهشگران خواسته شود اطلاعات خود را با دقت در سامان ه ای جامع وارد نمایند و کتابداران نیز به صورت دستی نام آن ها را کنترل و مستند نمایند. به این ترتیب نظام ملی کنترل مستند نام های پژوهشگران ایرانی به زبان فارسی و انگلیسی پدید می آید که می تواند استفاده های فراوانی داشته و مشکلات جستجو بر اساس نام را تا حدود زیادی مرتفع سازد.

هدف: هدف پژوهش حاضر تعیین وضعیت موجود استفاده از اسباب بازی در کتابخانه های عمومی کشور و عوامل مرتبط با آن است. روش: این پژوهش از نوع کاربردی است که با روش پیمایشی انجام شد. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه کتابداران کتابخانه های عمومی کشور بودند که تعداد 899 نفر از آن ها در پژوهش مشارکت کردند. برای گردآوری داده ها، از پرسش نامه محقق ساخته استفاده شد که روایی و پایایی آن مورد تأیید قرار گرفت. تحلیل داده ها با استفاده از آمار توصیفی و استنباطی و نرم افزار اس پی اس اس صورت گرفت. یافته ها: یافته ها نشان داد میزان استفاده از اسباب بازی ها در کتابخانه های عمومی کشور بالاتر از حد متوسط است. از نظرِ استفاده از نوع اسباب بازی، تمایل به استفاده از اسباب بازی های گروهی بیشتر از اسباب بازی های فردی است که در این میان، دو دسته اسباب بازی های فکری و آموزشی بیشترین استقبال را از سوی مراجعان داشتند. بررسی میزان رضایت کاربران از بخش اسباب بازی نشان داد اگرچه رضایت کلی از این بخش بالاتر از حد متوسط بود اما تنوع و کیفیت پایین اسباب بازی ها از عوامل نارضایتی از بخش اسباب بازی هستند. همچنین، یافته های پژوهش نشان داد از دیدگاه کتابداران، استفاده از اسباب بازی در کتابخانه های عمومی اثربخشی بالایی داشته و باعث ثبت تجربه مثبت از کتابخانه در ذهن مراجعان، تقویت روحیه جمع گرایی در کودکان و افزایش مراجعه به کتابخانه شده است. در نهایت، یافته ها حاکی از آن بود کتابداران دانش و توانمندی های اندکی در زمینه اسباب بازی ها و کار در بخش اسباب بازی دارند. اصالت/ارزش: پژوهش حاضر با بررسی وضعیت موجود استفاده از اسباب بازی در کتابخانه های عمومی کشور و شناسایی نقاط قوت و ضعف مرتبط با اسباب بازی، بخش اسباب بازی و کتابداران بخش اسباب بازی، اطلاعات دقیقی را پیشِ روی مدیران و کارشناسان نهاد برای برنامه ریزی دقیق تر و رفع کاستی های این حوزه قرار می دهد. این پژوهش همچنین مبنایی برای انجام پژوهش های بیشتر در این حوزه و بسط مبانی نظری آن فراهم می کند.

هدف : هدف از انجام این پژوهش، بررسی و تحلیل روش تدریس منبع محور در راستای محقق نمودن اهداف آموزش عالی و نیز چگونگی ارتباط آن با اهداف و فعالیتهای کتابخانه های دانشگاهی است. روش/ رویکرد پژوهش : پژوهش، از نوع نظری و مروری تحلیلی است. یافته ها : با اجرای روش تدریس منبع محور، دانشجویان منفعل وادار به انجام فعالیت شده، نقش مدرس نیز تغییر می کند و او به یک راهنما و تسهیل کننده مسیر تبدیل می شود. با اجرای این روش است که به همکاری کتابدار و مدرس بیش از پیش احساس نیاز می گردد و با تقسیم کار میان آن دو، منابع اطلاعاتی به دانشجویان شناسانده و روش استفاده از آنها آموزش داده می شود. با توجه به تغییرات سریع در همه عرصه ها به خصوص در زمینه فناوری، کتابداران می توانند با بهره گیری از مزایای روش تدریس منبع محور و نیز کسب مهارتهای لازم و به دست آوردن تجربه مورد نیاز، به عنوان ناظران پژوهشی و یا مشاوران پژوهشی در کنار استادان و دانشجویان قرار گیرند و با تلاش پیگیر خود، انگیزه بیشتری به آنان بخشند و بدین سان چرخه انجام پژوهش را روان تر نمایند.  

پژوهش حاضر به روش کتاب سنجی، میزان رؤیت پذیری بین المللی مجله های علمی ایرانی نمایه شده در مؤسسه اطلاعات علمی ISI را در فاصله سالهای 2006-2000 بررسی نموده است. جامعه آماری این پژوهش شامل 1298 مقاله، 7 عنوان مجله علمی بین المللی ایرانی نمایه شده در وبگاه علوم ISI همراه با استنادهای آنها در طول سالهای 2000 تا 2006 و نیز تعداد 24873 مقاله نویسندگان ایرانی چاپ شده در مجله های علمی بین المللی خارجی نمایه شده در وبگاه علوم ISI در این فاصلة زمانی و استنادهای آنهاست. مقاله های مجله های علمی بین المللی ایرانی نمایه شده درISI  سرشماری شده و برای مقایسه میان آنها با مقاله های نویسندگان ایرانی که در مجله های خارجی منتشر شده، نمونه ای به حجم 1298 مقاله به روش نمونه گیری تصادفی منظم گزینش شد. نتایج پژوهش نشان داد میان میزان رؤیت پذیری مقاله های چاپ شده در مجله های علمی بین المللی ایرانی نمایه شده در ISI و مقاله های ایرانی چاپ شده در مجله های خارجی نمایه شده در ISI در فاصله سالهای 2000 تا 2006 تفاوتی معنا دار وجود دارد. مقاله های ایرانی چاپ شده در مجله های خارجی نمایه شده در ISI در مقایسه با مقاله های مجله های علمی بین المللی ایرانی نمایه شده در ISI، بیشتر مورد استناد قرار گرفته و درنتیجه رؤیت پذیرترند