مرضیه ابراهیمی پور

اشعار عاشقانه اشعار خسرو و شیرین نظامی را می توان بار دیگر در تزیینات داخلی تالار موسیقی کاخ عالی قاپو مشاهده کرد. سؤال اصلی چنین مطرح می شود که آیا هنر های سنتی را می توان در اشعار مشاهده کرد؟ هدف اصلی مقاله آشکار ساختن تطابق و بنیان های مشترک موجود در اشعار خسرو و شیرین نظامی و نقوش عمارت عالی قاپو با توجه به اینکه هردو اثر ترجمان یکدیگرند. این پژوهش با روش توصیفی و تحلیلی عناصر تزیینی و مفاهیم نمادین تالار موسیقی را با عناصر منظوم شعر خسرو و شیرین بررسی نموده و یافته های تحقیق نشان می دهد؛ رابطه معناداری بین فرم و تزیینات معماری تالار موسیقی با ابیات عاشقانه قطعه؛ (برون آمدن شیرین از خرگاه) نظامی وجود دارد که هر دو صحنه مفهوم وحدت را به نظم و تصویر کشانده اند و بیانگر وصالی حقیقی هستند. حقیقتی که از طریق عشق و طلب و تهی شدن از خود آغاز و تا رسیدن به وصال مقصود ادامه دارد. روش کار در پژوهش حاضر مبتنی بر استخراج، دسته بندی موضوعی و سرانجام تحلیل کیفی نمونه ها است.

سوانح طبیعی که جزئی از فرآیند زندگی بشر به شمار می رود و هرروزه بر تعداد و تنوع آن ها افزوده می شود، به عنوان چالشی اساسی در جهت نیل به توسعه پایدار مطرح می شود. ازآنجاکه طی سال های اخیر، خسارات قابل توجهی در اثر وقوع سیلاب به بافت کالبدی شهر تنکابن واردشده است و اثرات آن بیشتر بر بافت شهری پیرامون رودخانه اصلی این شهر (رودخانه چشمه کیله) می باشد، بر این اساس هدف از تدوین این مقاله، تبیین راهبردهای افزایش تاب آوری کالبدی در برابر سیلاب رودخانه چشمه کیله شهر تنکابن می باشد. پژوهش حاضر از روش توصیفی –تحلیلی بهره برده است. لذا پیش از شروع گام های مدل سوات، با استفاده از مطالعه پژوهش های پیشین در بخش مبانی نظری، متغیرها و شاخص ها استخراج گردیده و بر اساس آن مدل مفهومی اولیه تدوین گردید. در ادامه با استفاده از روش تحلیل روایی محتوایی (CVR)، متغیرها و شاخص های ضروری شناسایی شده و مبنای مدل سوات قرار می گیرند. روش این تحقیق ترکیبی از روش های کمی و کیفی است که از نرم افزارهای GIS، AHP و SWOT بهره گرفته است. و همچنین به منظور پهنه بندی خطر سیل در بافت از نرم افزار شبیه سازی جریان رودخانه (HEC_GEORAS) استفاده گردید که بر این اساس سه پهنه خطر سیل تعیین گردید (حریم رودخانه، پهنه پرخطر، خطر متوسط) سپس به اولویت بندی شاخص ها و متغیرهای کاربردی در پژوهش، پس از استخراج آن ها از منابع مختلف و تعیین روایی موارد برگزیده پرداخته شد و در انتها راهبردهای کاربردی برای کاهش خطر سیل در بافت پیرامون رودخانه چشمه کیله ارائه گردید. نتایج تحقیق نشان دهنده وجود رابطه منسجم بین ساختار کالبدی در بافت پیرامون رودخانه چشمه کیله شهر تنکابن و افزایش تاب آوری کالبدی شهر تنکابن در برابر سیلاب است. بنابراین با کاربست اصول و راهبردهای تدوین شده در این مقاله، می توان از طریق برنامه ریزی، طراحی و اجرای ساختار مناسب بافت پیرامونی رودخانه چشمه کیله، به بهبود عملکرد شهر به هنگام سیل دست یافت.

بررسی تاریخی یک شهر می تواند نکاتی را نمایان سازد که در بحث های نظری قابل شناسایی نمی باشند. در طی اجرای یک طرح ممکن است عواملی از قبل پیش بینی نشده یا مغفول مانده، بر اجرای یک طرح شهرسازی اثر نمایند در بین شهرهای ایران، شهر همدان به دلیل تلاش برای ایجاد شبکه شهری مدرن برنامه ریزی شده بر اساس اصول شهرسازی، کاملاً منحصر به فرد است. بافت ارگانیک شهر همدان در دوره قاجار با طرح کارل فریش در سال 1307 خورشیدی کاملاً تغییر کرد طرحی بر مبنای سیستم رینگی-شعاعی که با تمامی شهرهای ایران متفاوت بود. هدف اصلی در پژوهش حاضر، بررسی تأثیر اجرای این طرح منحصربه فرد در نحوه گسترش کالبدی این شهر در یک بازه زمانی حدوداً صدساله است. مقاله حاضر ازنظر نوع کاربردی و ازنظر روش تحقیق تحلیلی - توصیفی است. در مرحله نخست، عوامل مطرح در شکل دهی به ساختار شهر همدان طی صدسال گذشته استخراج و روایی آن ها ارزیابی گردید. سپس با کمک پرسش نامه از خبرگان شهری نظرسنجی به عمل آمد و با آزمون T.Student و فریدمن در محیط نرم افزار SPSS25به ترتیب میزان اثر پذیری هر عامل و رتبه آن ها در میزان تأثیرپذیری از طرح کارل فریش سنجیده شد. بر اساس نتایج به دست آمده طرح جامع اول و دوم این شهر، سکونتگاه های خودرو (اسکان غیر رسمی)، رودخانه درون شهری، سوداگری و بورس بازی زمین تحت تأثیر طرح کارل فریش بوده اند. برخلاف موارد فوق، سه عامل توپوگرافی زمین در این شهر، طرح های شهرک سازی و محدوده های تاریخی داخل بافت شهری تحت تأثیر طرح کارل فریش نبوده و در برخی موارد، سبب تغییر در نحوه شکل گیری ساختار این شهر شده اند.

حوادث طبیعی (سیلاب)، از مهم ترین عوامل آسیب رسان به سکونتگاه های انسانی شناخته شده اند. باتوجه به مسائل پیش رو در زمینه سیلاب، هدف پژوهش حاضر تعیین پهنه های پرخطر و با خطر متوسط با رویکرد کالبدی است. روش تحقیق در پژوهش حاضر توصیفی – تحلیلی است که با کمک سامانه جی.آی.اس و تبادل اطلاعات با مدل های شبیه سازی ریاضی، مقاطع عرضی از رودخانه چشمه کیله تهیه شده و ظرفیت ایمن هر یک از مقاطع با توجه به دوره های بازگشت مختلف تعیین گردیده است. براساس نتایج حاصل شده، زمین های پیرامون این رودخانه در فواصل مختلف به رنگ های متفاوت بر اساس دوره بازگشت سیل پهنه بندی شده اند که این پهنه ها شامل بستر و حریم رودخانه (پهنه پرخطر و با خطر متوسط) می باشد. از آنجاکه بخشی از بافت شهر با این پهنه ها تداخل دارد. دستیابی به تاب آوری در برابر سیلاب، مستلزم چاره اندیشی در محدوده های بحرانی است. در پژوهش حاضر، کاربری های مجاز در هر پهنه با توجه به شدت خطر و همچنین نظام مدیریت حاکم بر آنها تعیین گردیده است.

برقراری یا بازیابی انتظام فضایی-کالبدی محله های شهر و حفظ هویت و شخصیت بافت ها، به ویژه بافت های مسکونی ایران، بدون آگاهی از عوامل مؤثر و میزان و چگونگی اثرگذاری هرکدام در شکل یابی محیط مصنوع، ناممکن به نظر می رسد. هدف از این پژوهش بررسی و تحلیل نقش و اثر گونه شناسی قطعات مسکونی در شکل یابی مورفولوژی(ریخت شناسی)شهری است. روش تحقیق به لحاظ ماهیت کاربردی وبه لحاظ روش ،توصیفی از نوع پیمایشی است. در این راستا بافت هایی از شهر زنجان به عنوان نمونه موردی برای تحلیل و بررسی برگزیده شد. چالش اساسی در پژوهش، این است که آیا بناهای بافت قدیم شهر زنجان قابلیت دسته بندی و گونه شناسی را دار است و نیز چندگونه اصلی را برای شناسایی بناهای این بافت می توان برشمرد. بدین منظور ،پژوهش با استفاده از مطالعات اسنادی، ابتدا به تدوین چهارچوب نظری گونه شناسی و شکل شناسی می پردازد. در ادامه، به شرح کلی مورفولوژی بافت پرداخته و شاخص های مورفولوژی در بافت قدیم ،جهت گیری عمومی بناهای مسکونی، عناصر کالبدی و اجزای آن به تفکیک نام و کاربرد آن ها در بافت های شهری مورد مقایسه قرار گرفت و درصورتی که نحوه این تأثیر موردتوجه قرار گیرد، شکل محیط مصنوع تا حدود زیادی قابل کنترل و هدایت خواهد بود. نتایج حاصل نشان داد، که گونه های مختلف مسکن در تعیین و شکل دهی حوزه های مورفولوژیک سطح شهر نقشی مؤثر داشته و انتظام فضایی بافت های شهری را تحت تأثیر قرار می دهند ،به طوری که با تغییر گونه بناهای مسکونی شکل بافت شهری دچار دگرگونی می شود و درصورتی که نحوه این تأثیر موردتوجه قرار گیرد،شکل محیط مصنوع تا حدود زیادی قابل کنترل خواهد بود

سیل یکی از مخرب ترین مخاطرات طبیعی است. بشر امروزی به طور کامل نتوانسته است این پدیده طبیعی را مهار کند؛ به همین دلیل به دنبال راه حلی است تا بتواند خطرهای ناشی از سیل را کاهش و تحمل پذیری خود را در برابر آن افزایش دهد. هدف از این پژوهش، تبیین الگوی سنجش تاب آوری کالبدی در برابر سیل به منظور بهبودی سریع از شوک ها، فشارهای متعدد و بهبود عملکرد آن در طی زمان است. این پژوهش به لحاظ هدف کاربردی و به لحاظ روش انجام کار، توصیفی–تحلیلی است. جامعه آماری تحقیق، کارشناسان امور شهری می باشند. به منظور شناسایی متغیرها و شاخص های ضروری، پس از استخراج آنها از مبانی نظری، با روش تحلیل روایی محتوایی، اثرگذارترین آنها شناسایی شده اند. بررسی پژوهش های پیشین نشان می دهد، آنها در ارائه یک الگوی منسجم جهت بررسی خطر سیل در پهنه های مختلف شهر و تبیین شاخص ها و متغیرهای مؤثر برای ارزیابی هر پهنه ضعیف بوده اند، لذا به منظور پهنه بندی خطر سیل در بافت اطراف رودخانه چشمه کیله، از نرم افزار شبیه سازی جریان رودخانه (HEC_GEORAS) استفاده گردید، که بر این اساس سه پهنه خطر سیل تعیین گردید. ساختار الگوی پیشنهادی و الگوریتم های ارزیابی آن، بر مبنای یک مدل سازی آماری در محیط نرم افزار جی آی اس می باشد، که به صورت دقیق بافت شهری پیرامون رودخانه را بر اساس شدت خطر، پهنه بندی کرده و نقاط آسیب پذیر را به صورت دقیق مشخص می نماید. الگوی پیشنهادی، روش های رایج کنونی در محدود شدن پهنه های اطراف رودخانه به دودسته ی درون و بیرون حریم رودخانه کنار گذاشته و با توجه به میزان شدت خطر هر عارضه شهری اعم از معابر یا ابنیه مستقر در آن را مورد ارزیابی قرار می دهد. نتایج تحقیق نشان داد حریم موجود با پهنه بندی ناشی از مدل سازی تناسب ندارد. از طرف دیگر، بررسی تاریخی سیلاب های گذشته، بیانگر تشابه محدوده های آسیب دیده با خروجی نرم افزار است. در تمامی پهنه ها بیشترین آسیب پذیری به علت عدم وجود شبکه هدایت آب های سطحی، ساخت و ساز غیراستاندارد ابنیه و محدودیت های شبکه معابر است که برشدت بحران درزمان بروز حادثه می افزایند. وجود قطعه زمین های درشت دانه در تمامی پهنه ها نیز نقطه قوت مشترک تمام آنهاست که فرصتی برای اصلاح بافت در آینده را فراهم می آورد.