سید عبدالمجید زواری

امروزه نقش هر کشور در سیاست جهانی تحت تأثیر عوامل ژئوپولیتیکی آن است. به گونه ای که از دیدگاه جغرافیدانان سیاسی، قدرت هر کشور به شدت از ژئوپولیتیک و موقعیت جغرافیایی آن تأثیر می پذیرد. ایران با توجه به موقعیت جغرافیایی آن، وضعیت ژئوپولیتیک منحصربه فردی رادارست. این موقعیت، ایران را تبدیل به کشوری جهانی کرده است که همواره در معادلات جهانی نقش برجسته ای به آن می دهد. بر این اساس، پژوهش مزبور با روش توصیفی _ تحلیلی به دنبال بررسی روند رویکردهای اتخاذی سه دولت های ج اایران در مدیریت بحران هسته ای است. در این تحقیق بر اساس هدف پژوهش ، روش تحقیق برای تجزیه و تحلیل توصیفی و تحلیلی ، استفاده از منابع کتابخانه ای و رسانه های داخلی و خارجی است تا توجیه قانع کننده ای برای استدال پژوهش پیدا کنیم. رابطه سیاست و فضای جغرافیایی رابطه ای دوجانبه و پویاست. هر سیاستی تظاهرات جغرافیائی/ فضایی خاص خود را و هر فضایی نیز سیاست های خاص خود را نیاز دارد. پس توجه به واقعیات جغرافیایی و ژئوپولیتیک می تواند عامل مهم و حیاتی در اتخاذ سیاست های اعمالی حکومت ها باشد. جمهوری اسلامی ایران در مدیریت بحران هسته ای که از سال 1382 شروع شد و با توافق برجام هرچند به صورت تعلیق یافته) پایان یافت سه رویکرد مختلف را اجرایی در مدیریت بحران هسته ای بکار برده است:1.سازش 2.تقابل 3.تعامل. که به جز رویکرد سوم یعنی مدیریت تعاملی با نگاه به منافع ملی، الگوهای مدیریت بحران هسته ای دیگر نتوانسته اند نقش موثری در حفظ و تامین منافع ملی داشته باشد

با توجه به نقش و اهمیت روزافزون تنگه های بین المللی در افزایش قدرت ملی و ضریب امنیتی کشورها، بررسی نقش تنگه های بین المللی از منظر ژئوپلتیک از جایگاه ویژه ای برخوردار است. بحث پیرامون نقش و جایگاه تنگه ها بسیار است؛ لیکن نقش و اهمیت تنگه های بین المللی و وجود شاخصه هایی که با امنیت ملی کشور مرتبط می شود، نیازمند بررسی بیشتری است. تنگه های استراتژیک از زمانی که پای قدرت های استعماری به این مکان ها باز شد، نقش عمده-ای را در برقرای امنیت در جهان بازی می نمایند؛ چرا که وجود پتانسیل های اقتصادی، سیاسی و جغرافیایی موجود در آن ها مستقیماً با امنیت ملی این کشورها ارتباط می یابد و از این رو این کشورها همواره سعی در ایجاد امنیت و ترتیبات امنیتی به عنوان عوامل امنیت ساز و بازدارنده در این تنگه ها بوده اند تا امنیت ملی خود را حفظ کرده باشند. لذا هم کشورهای منطقه و هم کشورهای فرامنطقه ای در اتخاذ و به کارگیری الگوهای امنیتی در تنگه هرمز، در طی زمان های مختلف تاریخی نقش داشته اند. بر این اساس سوال اصلی پژوهش بر این مبنا قرار می گیرد که الگوهای امنیتی در تنگه هرمز از سوی قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای به چه صورت بوده است؟ فرضیه پژوهش این است که اتخاذ الگوی امنیتی از سوی قدرت های منطقه با توجه به وجود تهدیدات در جهت ایجاد ثبات و امنیت در این حوزه استراتژیک بوده است و اتخاذ الگوی امنیتی از سوی قدرت های فرامنطقه ای برای مداخله در این حوزه استراتژیک صورت گرفته است. هدف مقاله حاضر، بررسی این عوامل امنیت ساز و الگوهای امنیتی اتخاذ شده از گذشته تا زمان معاصر در تنگه هرمز می باشد.