بازیابی، مقوله بندی و تحلیل فرهنگی واژگان مرتبط با بافته های سنتی در تاریخ گیتی گشای عصر زندیه (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

از ویژگی های برخی منابع درباری نظیر تاریخ گیتی گشا، وجود پیچیدگی واژگانی و همچنین افراط در تمجید ابنای زمان است که این مسائل سبب قطع ارتباط مخاطب معاصر و تاریخ خواهد بود. این منابع به مواردی پرداخته اند که کشف آن ها صعوبت خوانش را به درک بهتر متن بدل می کند. در تاریخ گیتی گشا مفاهیم تاریخی، سیاسی و فرهنگی در لفافه الفاظ پرطمطراق بیان شده است. در لا به لای متن بافت واژگان زیادی استخراج شد. پرسش اصلی این است که بازیابی بافت واژگان موجود در متن تاریخ گیتی گشا چگونه به توسعه مطالعات فرهنگی عصر زندیه یاری می رساند؟ ارتباط میان بافت واژگان با وجوه گوناگون فرهنگ عامه به چه نحوی قابل مطالعه است؟ به دیگر سخن، کار ویژه بافت واژگان از منظر انسان  شناسی چگونه قابل تبیین است؟ شناخت و تحلیل بافت واژگان موجود در متن تاریخ گیتی گشا به  مثابه کلماتی تخصصی از یک سو و تحلیل واژگان در بستر مطالعات انسان  شناسی از سویی دیگر، اهداف پژوهش حاضرند. نتایج تحقیق در دو محور کمّی و کیفی این است که واژگان «خیام» و «خلاع» فراوانی بیشتری داشتند. لغات یافت شده ذیل مقولاتی چون مواد اولیه، ابزار بافندگی، بافته ها از منظر کاربرد (جامگانی و غیر جامگانی)، طرح و نقش، جغرافیای بافت، رنگ و فن جمع شدند. علاوه بر آن، تحلیل واژگان در بستر انسان  شناسی فرهنگی اطلاعاتی از آیین هایی همچون تعزیت روز عاشورا، رسومی مانند خلعت بخشی و باورهایی همچون جامه سیاه در سوگ را به دست داد. در کل بافت واژگان علاوه بر وابستگی صوری به حوزه هنرهای سنتی، به  طور ضمنی به حوزه های معنایی فرهنگ تعلق دارند.

متن